استعاره‌های شناختی و تأثیر آن در ترجمة نهج‎البلاغه (مطالعة موردی خطبة جهاد در ترجمه‌های شهیدی و فیض‌الاسلام)

Abstract

محققان در این مقاله با بررسی استعاره‌های مفهومی در خطبة جهاد میان متن <em>نهج</em><em>‎</em><em>البلاغه</em> به عنوان متن مبدأ و دو ترجمة فارسی آن، از محمدجعفر شهیدی و علی‌نقی فیض‌الاسلام به عنوان متون مقصد، به‎ دنبال پاسخگویی به این پرسش‎ها هستند که چگونه تفاوت‌های فرهنگی بر ترجمة مفاهیم انتزاعی و یا تعابیر استعارة مفهومی اثر می‌گذارد؟ نقش مترجم در ترجمة تعابیر استعاری چه بوده‌است؟ لذا نویسندگان با در نظر گرفتن آنچه مندلبیت دربارة ارتباط استعاره‌ها و الگوهای فرهنگی بیان کرده، استعاره‌های مفهومی را به دو دستة استعاره‌های مشترک و استعاره‌های خلاقه تقسیم‎بندی نموده‌اند و با استفاده از روش تحلیل استعاره، آن‌ها را در سه سطح زبانی، مفهومی و پردازشی بررسی کرده‌اند. نتایج به‎دست آمده نشان می‎دهد که مترجمان در ترجمة این خطبه به واسطة اشتراکات فرهنگی میان تمدن ایرانی و عربی در دامنة فرهنگ اسلامی، کمتر دچار لغزش و انحراف از زبان مقصد شده‌اند و در مقابل، هر دو مترجم در برخی موارد به ‏واسطة رویکرد متفاوتی که در ترجمه داشته‌اند، از تعبیرهای زبانی متفاوتی در ترجمة مفاهیم استعاری مشترک و متفاوت استفاده کرده‌اند؛ بدین معنا که در ترجمة شهیدی دسته‎ای از استعاره‌های شناختی به‎کار رفته‎ که مترجم آن‌ها را به ‎واسطة رویکرد بلاغی و ادبی به‌کار برده‌است، در حالی که در متن اصلی به‎کار نرفته‌است. فیض‎الاسلام نیز استعاره‏های خلاقانه‎ای به‎کار برده که در متن اصلی وجود ندارد و کاربرد آن به ‎دلیل رویکرد تفسیری و ساده‎‎سازانة مترجم است.