زمانداری مدرج در بندهای متممی زبان فارسی در چارچوب کمینه ‏گرایی لاندا و نقش‏گرایی گیون

Abstract

این مقاله به بررسی رابطه‎ی شدت کنترل فعل بند پایه بر زمانداری بندهای متممی زبان فارسی می‏پردازد. لاندا (Landau, 2006) کنترل اجباری بند پایه بر محمول بند متمم زماندار و بی‏زمان را نتیجه‏ی رخداد عمل در بند متممی می‏داند. تعبیر معنایی محمول بند پایه، وجه و زمانداری بند پیرو را تعیین می‌کند؛ این امر از طریق مشخصه‏ی دستوری زمانداری و مشخصه‏ی معنایی زمان، تحقق می‌یابد. مشخصه‏ی زمانداری از لحاظ نحوی به حوزه‏ی بند و مشخصه‏ی زمان از نظر معنایی بر رخداد گفتار دلالت می‏کند. از سوی دیگر گیون (Givón, 1980) معتقد است ساخت‏های کنترلی، نتیجه‏ی تلفیق دو حوزه‏ی معنی و نحو هستند. افزایش شدت کنترل بند اصلی بر رخداد بند متممی، درجه بی‏زمانی بند متمم را افزایش می‏دهد. هدف این مقاله، بررسی زمانداری و زمان، با توجه به دو ویژگی کنترل و بی‏زمانی در چارچوب کمینه‏گرایی لاندا (Landau, 2006) و نقش‏گرایی گیون (Givón, 1980) است؛ بطوریکه شدت کنترل فعل بند پایه تأثیر مستقیم بر تحقق رخداد عمل، درجه بی‏زمانی و بازنمایی فاعل بند متممی دارد. داده‏های این پژوهش، به شیوه کتابخانه‌ای گردآوری و به روش توصیفی- تحلیلی بررسی شده‏اند. نتایج نشان می‌دهد با کاهش شدت کنترل فعل بند پایه، وجه و زمانداری بند‏های متممی از التزامی بی‏زمان به سمت اخباری زماندار تغییر می‏یابد و زمان رخداد عمل بند متممی نیز ارجاع کمتری به بند پایه دارد. بطورکلی با تلفیق رویکردهای صورتگرا و نقشگرا، نتایج حاکی از مدرج بودن ویژگی نحوی زمانداری در بند‏های متممی است؛ بطوریکه از بی‏زمانی کامل به سمت زماندار ضعیف، متوسط تا کامل متغیر می‏شود.