کارکرد سیمامعناییِ تایپوگرافی در طراحی عناوین کتاب‌های تصویری کودک

Abstract

«تایپوگرافی» اصطلاحی در ارتباط تصویری است که می‌توان آنرا متناظر با آرایۀ «سیمامعنایی» در ادبیات دانست. کار تایپوگرافی، بصری کردن نوشتار است و کار سیمامعنایی، ایجاد ارتباط بین سیمای بصری و معنای زبانی کلامِ مکتوب. این پژوهش در صدد است که بین آرایۀ ادبی «سیمامعنایی» و شگرد گرافیکیِ «تایپوگرافی» پل بزند و کارکردهای سیمامعنایی تایپوگرافی را رده‌بندی کند. در همین راستا پژوهش حاضر با روش تحلیلی‌توصیفی در پی پاسخ به چگونگی برهم‌کنش معناییِ دو وجه نوشتاری و دیداریِ تایپوگرافی‌های عناوین کتاب‌های کودک است. جامعۀ آماری مورد مطالعه، هشتاد عنوان کتاب گروه سنی «الف» و «ب» است. اسکات و نیکولایوا برهم‌کنش نوشتار و ابژۀ فرا‌نوشتاریِ تصویر را مطمح نظر قرار داده‌اند، لیکن پژوهش حاضر با تسرّی روش دسته‌بندی ایشان، برهم‌کنشِ دو وجه دیداری و خوانداریِ نوشتار را مورد توجه قرار می‌دهد. برهم‌کنش وجه دیداری و خوانداریِ عنوان با برهم‌کنش عنوان و تصویرِ روی جلد تفاوت دارد؛ اما این دو مستقل از هم نیستند. نتیجۀ پژوهش پیش‌ِرو، کارکرد معناییِ سیمای عباراتِ تایپوگرافیک را در کتاب‌های کودک به پنج دسته تقسیم می‌کند: تقارنی، تکمیلی، توسیعی، ترکیبی و تناقضی.