تطبیق خداشناسی ارسطو و ابن‌سینا و بررسی تأثیرپذیری ابن‌سینا از دین اسلام

Abstract

بررسی میزان تأثیرپذیری ابن‌سینا از دو بستر آراء فلسفی ـ ارسطویی و معارف دینی ـ اسلامی در موضوع خداشناسی از مسائل مهمی است که می‌تواند اصالت داشتن فلسفه اسلامی را ثابت کند. برای تبیین این تأثیرپذیری که هدف اصلی این مقاله است باید خداشناسی ارسطو و ابن‌سینا مقایسه شود و تأثیرات معارف دینی بر خداشناسی ابن‌سینا با روش کتابخانه‌ای و رویکرد تحلیلی مورد ملاحظه قرار گیرد.ابن‌سینا ضمن آنکه از حیث روش عقلانی و استدلالی و نیز از حیث موضوع وجودشناسانه به فلسفه ارسطویی وفادار مانده و از حیث محتوا نیز کاملاً از ارسطو بهره برده است، با این حال از حیث مضامین، مفاهیم و محتوا تا حد زیادی از ارسطو عبور کرده و به خداشناسی اسلامی نزدیک شده است؛ هرچند نمی‌توان گفت تصویری که ابن‌سینا از خدا ارائه داده، به‌صورت کامل منطبق بر خدای دین اسلام است. فاعلیت، عالمیت، عنایت، نزاهت و وحدتِ خداوند از وجوه مهمی است که خداشناسی ابن‌سینا را از خداشناسی ارسطویی جدا کرده و به خدای دین اسلام نزدیک کرده است. در مقابل، عدم توجه شایسته به معبودیت و صفات تشبیهی خداوند از وجوه مهم افتراق فلسفه سینوی با معارف اسلامی است.