تحلیل تفسیری معنای مجازی «ید» در آیۀ «یَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَیْدیهِم‏» و نقد دیدگاه زمخشری‏

Abstract

شناخت‌ معنای مجازی واژگان متشابه قرآن،‌ برای پی‌بردن به معنای مورد نظر خداوند از واژه یاد شده و به‌ تبع آن، فهم مراد آیه مورد بحث‌، ضرورت‌دارد. پژوهش حاضر با روش توصیفی – تحلیلی به مطالعه ‌دیدگاه های مفسران‌در معنای مجازی«ید» در آیه«یَدُ اللَّهِ‏‌ فوق‌ایدیهم» پرداخته است. با توجه به اینکه درعلم کلام ‌ثابت شده که ‌خدا از داشتن اعضا جسمانی مبرا است، پس‌ معنی‌حقیقی «ید» در آیه یاد شده نمی‌تواند مقصود خدا باشد. سوال اصلی این ‌پژوهش این است که تعبیر«ید» در آیه یاد شده دارای ‌چه معنای‌ مجازی ‌است و مقصود خدا در این‌آیه از «ید» چه بوده است؟ مفسران همواره ‌دیدگاه‌های متعددی در خصوص ‌معنای مجازی «ید» در این آیه ارائه نموده‌اند که می‌توان این دیدگاه‌ها را تا 18 مورد برشمرد. زمخشری مفسر بزرگ برای اولین بار معنای دست رسول خدا(ص) را برای واژه «ید» در این آیه قائل شده و جمعی از مفسران پس از وی نیز این دیدگاه را پذیرفته‌اند. پژوهش‌ حاضر به نقد دیدگاه زمخشری پرداخته و ادعای او را در این‌خصوص کامل ندانسته و دیدگاه برگزیده در معنای مجازی‌، کلمه «ید» را «دست بیعت خدا» می‌داند.