کاربرد نقد تکوینی در نقاشی؛ مورد مطالعاتی یک پردۀ نقاشی از هنری ماتیس

Abstract

نقد تکوینی برای نخستین بار در نیمة دوم قرن بیستم و در دهة ۷۰، با ابداع واژة پیشامتن توسط ژان بلمن نوئل، در فرانسه پدیدار شد. در این روش نقد، بجای پرداختن به اثر یا متن نهایی، فرآیند شکل گیری آن، مورد بررسی قرار میگیرد. از اینرو، به واسطۀ پیگیری عناصر و مستندات پیشامتنی و بررسی روابط میان آنها با متون پیرامونی اعم از پیرامتن، فرامتن و پیش‌متن، علاوه بر شناسایی علل دگرگونی پیشامتنهای یک متن، فرآیند آفرینش و تکوین آن، بازسازی میشود. نوشتار حاضر برآن است، با مطالعۀ یک پردۀ نقاشی از ماتیس به مثابه متنی تصویری، به تبیین چگونگی کاربرد روش نقد تکوینی در نقاشی بپردازد. لذا در این پژوهش، ضمن ارائۀ الگوی تحلیل تکوینی در مطالعۀ آثار نقاشی، به این پرسشها پاسخ داده شد؛ فرآیند آفرینش پردۀ نقاشی پیکرة صورتی ماتیس چگونه است؟ کدام عناصر برون‌متنی و درون‌متنی در فرآیند تکوین آن، اثرگذار بوده‌اند؟ این مقاله، از منظر هدف، بنیادی و از جهت روش، توصیفی-تحلیلی است و داده‌های آن به شیوۀ اسنادی جمع‌آوری شده است. یافته های پژوهش نشان میدهد؛ ماتیس در تکوین این تابلو، از طراحی استفاده نموده است. به‌علاوه، پیرامتنهای این اثر شامل مدل، کپی برداری از آثار اساتید برجستة کلاسیک نقاشی، تأثیرپذیری از سزان در توجه به سازماندهی فضایی اثر، تأثیر کوبیسم در عدم پرداختن به جزئیات و تمام رخ‌نمایی فیگور، همچنین اثرپذیری از گوگن در استفاده از نمادهای تصویری و تأثیر نگرش نقاشی شرق نسبت به رنگ است.