تمنای بهبود کارکردهای اجرایی و مهارت‌های خواندن از جام مراقبه‌ در دانش‌آموزان: تکنیک‌های ذهن‌آگاهی در مقابل ساهاجایوگا

Abstract

هدف مطالعه‌ی حاضر ارتقای مهارت‌های خواندن از طریق بهبود مکانیسم‌های اثرگذار شامل توجه انتخابی و بازداری با استفاده از تکنیک‌های ذهن‌آگاهی و ساهاجایوگا در گروهی از دانش‌آموزان پایه‌ی پنجم ابتدایی با مشکلات تحصیلی و توجه بود. در یک طرح آزمایشی از نوع پس‌آزمون و پیگیری یک‌ماهه‌ی 200 دانش‌آموز دختر و پسر دارای افت تحصیلی از دو مدرسه‌ی داوطلب شرکت در مطالعه‌ی شهر تهران توسط معلمان به پژوهشگر معرفی شدند. از بین آن‌ها 60 دختر و 60 پسر با توجه به ملاک‌های ورود و خروج برای مطالعه جداسازی شدند. این دخترها و پسرها جداگانه و به صورت تصادفی در سه گروه برنامه‌ی ذهن‌آگاهی (گروه آزمایشی 1)، برنامه‌ی ساهاجایوگا (گروه آزمایشی 2) و بدون مداخله (گروه کنترل) قرار گرفتند (در کل هر گروه 20 نفر دختر و 20 نفر پسر). پس از پایـان مداخلـه، هـر سه گـروه در مراحـل پس‌آزمـون و پیگیـری آزمون‌های مهارت‌های خواندن مبتنی بر پرلز، توجه انتخابی d2 و استروپ (جهت اندازه‌گیری بازداری) را تکمیل کردند. نتایج آزمون تحلیل واریانس آمیخته نشان داد روش‌های مراقبه‌ موجب بهبود بیشتری در مهارت‌های خواندن و کارکردهای اجرایی توجه انتخابی و بازداری دانش‌آموزان شد و با گذشت زمان اثر مداخله نسبتاً پایدار باقی ماند. به علاوه، نتایج نشان داد مداخله‌ی ساهاجایوگا در مقایسه با مداخله‌ی ذهن‌آگاهی بر مهارت‌های خواندن و توجه انتخابی مؤثرتر بود. اثر زمان و اثر متقابل گروه × زمان برای هیچ یک از متغیرهای وابسته معنی‌دار نبودند. به نظر می‌رسد روش‌های مراقبه‌ می‌توانند مداخلات مناسب‌تر و سهل‌تری در دسترس متخصصان حرفه‌ای و معلمان در کاهش مشکلات یادگیری و به‌کارگیری مهارت‌های تحصیلی باشند.