بررسی آوایی ریتم گفتار فارسی

Abstract

در این پژوهش به بررسی همبسته‌های صوتی ریتم گفتار فارسی پرداختیم. برای این منظور، تعداد 120 جمله با الگوی تناوب تکیه‌ای (60 جمله) و تلاقی تکیه‌ای (60 جمله) طراحی کردیم. در داده­های تناوب تکیه‌ای بین دو هجای تکیه­برِ کلمات حداقل یک و حداکثر سه هجای بدون تکیه قرار داشت. اما در داده­ های تلاقی تکیه‌ای، هجای تکیه‌­بر کلمات در تلاقی با یکدیگر بودند. طراحی این جملات توسط نگارندگان انجام شد و از پیکرۀ خاصی برای این منظور استفاده نگردید. جملات را 10 شرکت­‌کننده به‌صورت طبیعی و با سرعت معمولی خواندند و گفتار آنها ضبط گردید. مقادیر پارامترهای صوتی وابسته به فرکانس پایه و متوسط مقادیر شدت انرژی و دیرش در طول هجاهای هدف کلمات اندازه‌گیری و استخراج شد. تحلیل داده­ها در چارچوب واج‌شناسی آزمایشگاهی در حوزۀ ریتم گفتار انجام شد. نتایج نشان داد مقادیر تمامی پارامترهای صوتی شامل فرکانس پایه، شدت انرژی و دیرش در داده‌های تناوب تکیه‌ای در هجاهای تکیه‌بر در توالی هجاهای قوی- ضعیف در S-U و ضعیف- قوی در U-S به‌صورت معناداری از هجاهای بدون تکیه بیشتر است. ولی در داده‌های تلاقی تکیه‌ای اختلاف مقادیر فرکانس پایه در توالی هجاهای تکیه‌برِ مجاور با یکدیگر معنادار نیست به علاوه، در توالی دو هجای تکیه‌بر در الگوی تلاقی تکیه‌ای، شدت انرژی هجای دوم به‌طور معناداری بیشتر از هجای اول است، ولی برعکس، دیرش هجای اول به‌طرز معناداری از هجای دوم بیشتر است. بر پایۀ این نتایج این‌گونه بحث کردیم که در جملات با الگوی تناوب تکیه‌­ای (الگوی تکیه‌­ای ضعیف- قوی یا قوی- ضعیف) ریتم وجود دارد زیرا توزیع پارامترها به شکل نامتوازن منجر به ایجاد قله‌­ها و دره­‌های برجستگی می‌­شود، اما در جملات با الگوی تلاقی‌ تکیه‌ای (قوی- قوی) ریتم وجود ندارد زیرا عملکرد فرکانس پایه خنثی می‌­شود و دو پارامتر دیرش و شدت انرژی نیز در جهت عکس یکدیگر عمل می­‌کنند.