ورود نقشمایۀ طاووس به هنر زرتشتی‌دوزی

Abstract

زرتشتیان ایران، کهنترین بومیان ایران محسوب می‌شوند. اینان پس از حمله اعراب به ایران مدتی را در خراسان زندگی می‌کردند و سپس به یزد و کرمان رفتند. اما عدّۀ دیگری از ایشان به هندوستان کوچیدند. دورۀ قاجار که همزمان با زایش هنر زرتشتی‌دوزی است، زرتشتیان هندوستان که اغلب تجار پارچه بودند، به ایران آمدند و به زرتشتیان ایران کمکهای بسیاری نمودند. ارتباط زرتشتیان ایران و هند، مسبب انتقال الگوهای فرهنگی و هنری بسیاری شد. چنانکه برخی از تجار هندی با بانوان زرتشتی ایران ازدواج کردند و برای همسرانشان از طاووس (پرنده-ای که بومی ایران نیست) و زیبایی آن توصیف کردند. تصویر ذهنی بانوان زرتشتی از این پرنده، باعث به وجود آمد اشکال مختلفی از طاووس در هنر زرتشتی دوزی شد. طاووس، در هنر عصر ساسانی دارای اهمیت بسیار بود و یادآور الهۀ آناهیتا در آیین زرتشتی است. تکرار این نقشمایه به صورت نمادین در البسۀ بانوان هنرمند زرتشتی به نوعی احیای تفکرات دینی ایشان است.در این نوشتار، تلاش شده است تا هنر زرتشتی دوزی که هنر بومی ایران است، در زادگاه خود مورد مطالعه قرار گیرد و به دلایل به وجود آمدن نقشمایۀ طاووس در این هنر پرداخته شود.