مقایسه تحلیلی داستان ابراهیم(ع) در سوره‌های مکّی و مدنی

Abstract

داستان ابراهیم(ع) از جمله داستان‌های چند‌نسخه‌ای قرآن است که در سوره‌های متعدّد مکّی و مدنی روایت شده است. از آنجا‌که ابراهیم(ع) بنیان‌گذار ادیان توحیدی و نیای یکتا‌پرستان است، شخصیّت او در قرآن کریم و در کتاب مقدّس، مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته است. نقطه اتّکای پژوهش حاضر مقایسه نسخه مکّی و مدنی گزارش قرآن کریم از داستان ابراهیم(ع) و خانواده اوست. نتیجه‌ای که این مقایسه به دست می‌دهد آن است که برخی پیرفت‌های این داستان به سوره‌های مکّی و برخی به سوره‌های مدنی مختصّ است. برخی نیز میان میان این دو دسته سوره مشترک است و تنها تفاوتی در پیرنگ آنها وجود دارد. تفاوت پیرفت‌های سوره‌های مکّی و مدنی در بیشتر موارد با فضای نزول این دو دسته سوره و فضای حاکم بر دو شهر مکّه و مدینه پیوند می‌یابد. البته نقش مخاطب را نیز نمی‌توان انکار کرد. غلبه پدیده شرک بر فضای اجتماعی مکّه و همچنین فزونی مخاطبان مشرک بر مخاطبان مؤمن، روایت آن دسته از پیرفت‌هایی را می‌طلبد که از مبارزه ابراهیم(ع) با مظاهر شرک حکایت می‌کند.