تحلیل نظام گفتمانی سورۀ منافقون بر اساس نشانه-معناشناسی

Abstract

گذر از ساختار‌گرایی و ورود به مرحلۀ نشانه‌ - معنایی بیانگر این مطلب است که معنا امری متکثر و تعدد‌پذیر، از‌ پیش تعیین نشده و حصار نا‌پذیراست که فرصت خوانش‌های متعدد و پویا را در گفتمان‌ها فراهم می‌سازد. همچنین، به‌ دلیل اینکه نشانه - معناشناسی، منحصراً از طریق تبیین وجوه نشانه‌ای موجود درون متن صورت می‌گیرد، می‌تواند ابزاری مناسب برای مطالعۀ گفتمان‌های دینی باشد. ازاین‌رو در این پژوهش، یکی از گفتمان‌های چالشی در قرآن کریم، تحت عنوان ‌سورۀ منافقون انتخاب گردید، تا ساختارهای شکل‌گیری، تولید و دریافت ‌معنا، شگرد‌ها، ابزارهایی که منافقان سعی در پنهان کردن چهرۀ حقیقی‌شان دارند و استراتژی‌های قرآن کریم برای آشکار-ساختن حقیقت آنان، بررسی گردد. روش تحقیق، روش توصیفی - تحلیلی با اتکا بر ابزار نشانه - معناشناسی است. نتایج بررسی روابط بین نشانه‌های سورۀ منافقون نشان می‌دهد که منافقان برای کنش نفاق، استراتژی و شگردهای مختلفی را پایه‌ریزی‌ می‌کردند که مهم‌ترین آن عاطفی‌سازی فضای گفتمان است. از دیگر نتایج تحقیق، اشاره به استراتژی قرآن کریم است که همواره، در مقابل نشانه‌های منافقان، نشانه‌های چالشی‌، تناقضی، تقابلی، دگرسویی را انتخاب می‌کند تا جریان عاطفی را که به راه انداخته‌اند به سمت شناخت و شناساندن چهرۀ حقیقی آنان، هدایت کند.