وضعیت حجاب زنان در عصر نبوی با تمرکز بر مستندات تاریخی

Abstract

ارائۀ تصویری مستند از تاریخ اجتماعی عصر نبوی در سایه بررسی روایات و گزارش‎های تاریخی و گاه ردیابی کُدهایی که از مدلول‎های فرعی و −نه اصلی− این روایات و گزارش‎ها استخراج می‎شود، امکان‎پذیر است. حجاب شرعی به‎عنوان یکی از احکام دین اسلام با توجه به بروز و ظهور اجتماعی از مقولۀ تاریخ اجتماعی است و افزون بر آیات و روایات و داده‎های فقهی می‎توان از گزارش‎های تاریخی استفاده کرد. در نوشتار حاضر به روش توصیفی و تحلیلی و براساس مستندات تاریخی با محوریت پوشش زنان عصر نزول، وضعیت حجاب در عصر نبوی تبیین می‎شود. براساس یافته‎های این تحقیق، مستنداتِ تاریخیِ بیانگر پوشش زنان در عصر نبوی را می‎توان در دو بخش پیش و پس از نزول آیات حجاب پژوهید. پیش از نزول آیات حجاب، پوشیدگی زنان به‌مقتضای فرهنگ قومی و قبیله‌ای و التزام به ادیان و آیین‎های پیش از اسلام و شاید گرایش فطری به پوشیدگی است و پس از نزول آیات حجاب، این التزامات فرهنگی قومی و قبیله‎ای جای خود را به الزام اطاعت از قوانین شریعت داد و نوع مواجهۀ پیامبرn با پوشیدگی زنان به اهمیت اجرای این حکم افزود. آنچه مسلم است نادرستی تعمیم نوع و میزان حجاب، اعم از حجاب حداقلی و حداکثری، به‎طور یکسان به تمام مناطق شبه‎جزیره است؛ زیرا نظام قبیله‌ای به سبب تنوع فرهنگی، رفتار یکسان اجتماعی را برنمی‎تابد و تنها می‎توان اثبات کرد که اصلِ پوشیدگی پیش از نزول آیات حجاب وجود داشته است و پس از آن به‎عنوان حکم شرعی ضابطه‎مند و برجسته‎تر شد.