نگاهی به مثنوی «سلم‌الجنان» اکبرعلی‌خان متخلص به جاوید

Abstract

یکی از نسخه‌های گمنام، معراج‌نامه‌ای ناشناخته به نام «سلم‌الجنان» سرودۀ اکبرعلی‌‌خان متخلص به جاوید است. این پژوهش بر آن است تا ضمن معرفی این اثر، به بیان ویژ‌گی‌ها و شاخصه‌های زبانی، ادبی، موسیقایی و فکری آن بپردازد. ازنظر ویژگی‌های زبانی، واژه‌ها و عبارت‌های عربی در متن غلبه دارد که برخی از آن‌ها منسوخ و متروک و نامأنوس است. سراینده در برخی ابیات به ترکیب‌سازی‌های جدید دست زده است. بهره‌گیری از عامیانه‌گویی و مخفف‌نویسی از دیگر شگردهای شاعر در حیطۀ زبانی است. جاوید در قلمرو ویژگی‌های ادبی به‌صورت معتدل مباحث بلاغی و آرایه‌های ادبی را در متن نشانده است. در زمینۀ موسیقی شعر، شاعر از وزن «مفتعلن مفتعلن فاعلن» (بحر سریع) و قالب مثنوی بهره برده است. در قلمرو محتوا نیز بر آن بوده است تا معراج حضرت رسول (ص) را براساس اعتقادات و روایات مسلمانان به‌گونه‌ای پرشور و معنوی ازطریق پیوند مناسب میان تصاویر، عواطف، احساسات، خیال‌پردازی و وزن ترسیم کند.