شناسایی و سنجش وضعیت پیشایندها و پسایندهای تربیت شهروند حرفه ای در نظام آموزشی کشور:ارائه یک مدل سیستمی

Abstract

هدف این پژوهش شناسایی و سنجش وضعیت پیشایندها و پسایندهای شهروند حرفه ای در نظام آموزشی کشور در یک مدل فرایندی بود. روش پژوهش از نظر هدف کاربردی؛ از نظر روش جمع­آوری داده­ها توصیفی – پیمایشی و از نظر نوع داده، ترکیبی (کیفی-کمی) از نوع اکتشافی بود. خبرگان جامعۀ علمی دانشگاهی و متخصصان آموزش‌وپرورش بودند و در بخش کمی جامعه آماری شامل کلیه معلمان مدارس ابتدایی سطح کشور به تعداد 358000 نفر بود. حجم نمونه در بخش کیفی با استفاده از اصل اشباع نظری 23 نفر تعیین شد و این افراد با روش هدفمند انتخاب شدند و در بخش کمی نیز با استفاده از فرمول کوکران 900 نفر به‌عنوان نمونه تعیین شد و این افراد با روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب شد. ابزار گردآوری داده‌ها در بخش کیفی مصاحبه‌های نیمه ساختار یافته و در بخش کمی پرسشنامه محقق ساخته 160 سؤالی بود. برای سنجش روایی پرسشنامه از روایی محتوا و سازه استفاده شد که نتایج بیانگر روایی ابزار بود. برای سنجش پایایی مصاحبه از پایایی باز آزمون (0.77) و روش توافق درون موضوعی (0.83) استفاده شد؛ همچنین به‌منظور اطمینان از پایایی پرسشنامه از دو روش ضریب آلفای کرونباخ (برای تمام مؤلفه‌ها بزرگ‌تر از 0.7) و باز آزمایی (برای تمام مؤلفه‌ها بزرگ‌تر از 0.7) استفاده شد که نتایج بیانگر پایا بودن ابزارها بود (84/0). روش تحلیل داده ها در بخش کیفی کدگذاری باز و محوری بود؛ همچنین در بخش کمی از روش‌های آمار توصیفی شامل میانگین، انحراف معیار، جداول، اشکال و نمودارها استفاده شد و در بخش استنباطی از روش‌های تحلیل عاملی (تأییدی و اکتشافی) و آزمون تی تک نمونه‌ای استفاده شد. نتایج نشان داد که عوامل موثر در تربیت شهروندی را می توان در سه دسته درونداد، فرذایند و برونداد دسته بندی کرد عوامل درون داد شامل، اهداف و فلسفه تربیت، فناوری و تجهیزات آموزشی، نیروی انسانی، معیارهای ارزیابی، استانداردها و منابع آموزشی؛ عوامل فرایند شامل مؤلفه‌هایی مانند روش‌های تربیت، پداگوژی، محتوای آموزش و فرایندهای آموزش و کارکردهای پنهان تربیت است و عوامل برون داد، یعنی شهروند حرفه‌ای شامل شناخت، توانایی و نگرش مدنی می‌باشد. بر اساس مؤلفه‌های شناسایی شده مدل شهروند حرفه‌ای ارائه شد و برازش آن با استفاده از شاخص‌های مطلق، نسبی و تعدیل یافته مورد ارزیابی قرار گرفت که نتایج حاکی از برازش آن داشت؛ همچنین نتایج نشان داد که وضعیت تمام مولفه های شناسایی شده در بین معلمان ابتدایی در حد مطلوب بود.