مدل‌یابی گرایش دانش‌آموزان به فضای مجازی برمبنای عوامل فردی، زمینه‌ای و محیطی: ارزیابی پیامدهای روان‌شناختی آن

Abstract

این پژوهش با هدف مدل‌یابی گرایش دانش‌آموزان به فضای مجازی بر مبنای عوامل فردی، زمینه‌ای و محیطی و پیامدهای روان‌شناختی آن انجام گرفته است. روش تحقیق، توصیفی از نوع همبستگی بوده و کلیه دانش‌آموزان دوره دوم متوسطه شهر اردبیل به تعداد 21714 نفر جامعه آماری این پژوهش بودند که از بین آن‌ها 340 دانش‌آموز با استفاده از جدول نمونه‌گیری کرجسی و مورگان به روش نمونه‌گیری خوشه‌‌ای چندمرحله‌ای به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شده‌اند. برای جمع‌آوری داده‌ها پرسشنامه محقق ساخته و پرسشنامه‌های استاندارد آزمون اعتیاد اینترنتى "یانگ" (1998)، مقیاس افسردگی، اضطراب و فشار روانی"لاویبوند" (1995)، مقیاس انزوای اجتماعی"راسل" (1976) و پرسشنامه شخصیتی"وودورث" (2001) استفاده شد. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از روش‌های تحلیل عاملی و تحلیل مسیر انجام گرفت. یافته‌ها نشان داد که تمامی ضرایب اثر مستقیم مسیرها معنی‌دار هستند و از میان آن‌ها ضرایب اثر مستقیم از عوامل فردی بر رضایت کاربر (ضریب اثر 14/0 و مقدار 40/2T=) و گرایش به فضای مجازی (ضریب اثر 10/0 و مقدار 46/2T=) و ضریب اثر مستقیم از عوامل محیطی بر رضایت کاربر (ضریب اثر 10/0 و مقدار 66/1T=) در سطح 05/0>P و بقیه ضرایب در سطح 01/0>P معنی‌دار هستند. همچنین تمامی ضرایب اثر غیرمستقیم متغیرها به جزء ضریب اثر غیرمستقیم محیطی به روی گرایش به فضای مجازی از طریق رضایت کاربر در سطح 01/0>P معنی‌دار هستند. برازش داده‌ها نشان دادند: گستردگی اینترنت، دسترسی راحت، ارزان و کم‌هزینه بودن و همچنین محتوای سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی، احساس تنهایی و تعامل با دیگران از جمله عوامل گرایش به فضای مجازی هستند و تأثیر زیاد آن بر اعتیاد به اینترنت، خشونت، انزوای اجتماعی، اضطراب و افسردگی بیانگر آن است که گرایش به فضای مجازی بیشتر از چه منابعی سرچشمه گرفته و چقدر در بروز و یا تشدید اختلال‌های روانی افراد می‌توانند مؤثر باشند و این موضوع می‌تواند زنگ خطری باشد برای اولیاء خانواده و مدرسه و همچنین مسئولین و تصمیم‌گیران جامعه که به نحو مقتضی و مؤثر در مدیریت استفاده از این فن‌آوری نقش‌آفرین باشند.