گفتمان پسااستعماری و ذخایر نشانه‎‌‎شناختی روشنفکری دینی در ‏ایران(1330-1357) ‏

Abstract

زبان پدیدآورنده حیات اجتماعی و زیست­جهان هر جامعه انسانی است. در هر عصری و در هر جامعه­ای نباید از تنها یک بازی زبانی بلکه باید از بازی­های زبانی سخن گفت؛ بازی­های زبانی که ذخایر نشانه­شناختی جامعه را شکل داده و امکان بازتولید آنها را در منازعه ­گفتمان­های سیاسی فراهم می­کنند. جامعه ایرانی نیز در یک قرن اخیر واجد چنین خصلتی بوده است. در این میان زبان سیاسی روشنفکری دینی یکی از بازی­های زبانی در ایران معاصر می­باشد که با بهره­گیری از نشانه­های ابر زبان گفتمان دینی و مبانی معرفت­شناختی مدرنیته به مفصل­بندی گفتمانی جدید در میدان سیاست ایران دست زده است. در این راستا هدف مقاله حاضر نیز فهم زبان سیاسی میدان گفتمانی روشنفکری دینی در ایران قبل از انقلاب اسلامی و بررسی تاثیر صورت­بندی این گفتمان بر خرده گفتمان­های گفتمان پسا­استعماری برآمده از انقلاب اسلامی می­باشد. بهمین منظور سوال اصلی مقاله حاضر عبارت است از اینکه: صورت­بندی زبان سیاسی میدان گفتمانی روشنفکری دینی(1330 تا 1357) چه تاثیری بر خرده­گفتمان­های میدان سیاست پساانقلابی داشته است؟ یافته­های تحقیق نشان می­دهد که زبان سیاسی روشنفکری دینی منبع نشانه­شناختی هویتی برای بخشی از خرده گفتمان­های برآمده از کلان گفتمان انقلاب­اسلامی بوده و با منطقی بینامتنی به عنوان بخشی از نظام معنایی ابر گفتمان دینی در مفصل­بندی گفتمان هویتی پسااستعماری نقش اساسی ایفا کرده است. پژوهش حاضر به روش کیفی و از طریق در هم تنیدن سه سنت نظری نشانه­شناسی، مطالعات پسااستعماری و نظریه میدان مساله تحقیق را بررسی می­کند.