پیشگیری از جرم در سیاست‌ جنایی ایران و تأثیر آن بر عملکرد پلیس پیشگیری

Abstract

زمینه و هدف: کنش سازمانی پیشگیری از جرم شامل آن دسته از سیاست‌ها یا روش‌های پیش‌دستانه‌ی حاکمیت است که با هدف جلوگیری از وقوع جرایم معین اتخاذ می‌گردد. در این پژوهش سعی گردید ضمن تبیین و طبقه‌بندی دقیق این برنامه‌ها، ارزیابی دقیقی از میزان اثربخشی این اقدامات بر عملکرد پلیس پیشگیری به دست آید. هدف نویسندگان، پاسخ به این پرسش اساسی است که قوه‌قضائیه در تهیه و تدوین برنامه‌های جامع پیشگیری تا چه میزان نقش پلیس را به عنوان بازوی کارآمد دستگاه قضایی مورد توجه قرار داده است؟ روش‌شناسی: این پژوهش از نوع کاربردی و به شیوه‌ی توصیفی-تحلیلی است. داده‌های لازم با استفاده از مطالعه کتابخانه‌ای و از طریق فیش‌برداری و رجوع به منابع حقوقی و اسناد درون‌سازمانی تهیه و مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است. یافته‌ها: پلیس پیشگیری با ارائه کمکهای تجربی به قوه قضائیه توانسته این دستگاه را در تهیه و تدوین برنامه‌های جامع پنج‌ساله پیشگیری از جرم یاری نموده که بخش عمده‌ای از مفاد این اسناد به پیشگیری‌های کنشی از جرم مربوط می‌شود. توجه به نقش پلیس پیشگیری، رسانه‌ها و آموزش و پرورش از جمله‌ی این سیاست‌ها است. نتیجه‌گیری: کنش‌های سازمانی این قوه هرچند در قالب و شکل برنامه‌ها، صحیح به نظر می‌رسد، اما استعداد وسیع پلیس پیشگیری آن‌گونه که بایسته و شایسته است در اسناد، نقش‌آفرینی نگردیده است. مطالعات ما نشان داد مهم‌ترین چالش‌ موجود در کنش‌های سازمانی پیشگیری از جرم حاکمیت تفکرِ سلسله‌ مراتبی در اجرای بند پنجم اصل 156 قانون اساسی است. وجود این رویکرد که پلیس فقط در پیشگیری کیفری از جرم و تعقیب و گریز مجرمان امکان نقش‌آفرینی دارد، علیرغم شعار تخصصی شدن پلیس و اعطای نقش اجتماعی پلیس در مقام پیشگیری‌های پیشدستانه یا کنشی مورد توجه تصمیم‌گیران قوای قضائیه و مقننه قرار نگرفته است. پلیس پیشگیری با توجه به مواجهه مستقیم با آحاد مردم از جمله بزهکار و بزه دیده بیش از هر سازمان و نهاد دیگر می تواند به کارآمدی برنامه‌های پیشگیری کمک نماید.