تأثیر قدرت سیاسی بر سیر تحول سیاست‌نامه‌نویسی ایرانی: از قرن پنجم تا فروپاشی صفویه

Abstract

سیاست‌نامه‌نویسی، مهم‌ترین هنر نگارش و اندیشه‌ورزی سیاسی در سراسر تاریخ تمدن ایرانی بوده است. این هنر، زمینه را برای نگارش متونی مهم در دوره‌های مختلف حکمرانی حاکمان مختلف فراهم نموده که هدف آن‌ها ایجاد و استقرار و دوام حکومت در چارچوب مبانی معرفتی خاص نویسنده‌ سیاست‌نامه در بستر تاریخی خاص خود و نیز مبتنی بر چگونگی ادراک سیاست‌نامه‌نویس از اوضاع زمانه‌اش بوده است. اما، مهم‌ترین بحث در خصوص نگارش سیاست‌نامه‌ها، تاثیرپذیری این آثار و متون از قدرت سیاسی است. این تاثیرپذیری به انحا و اشکال مختلف، نقش و کارکرد خود را بر روندهای تحول در سیاست‌نامه‌نویسی ایرانی در دوران اسلامی برجای گذاشته است. با توجه به این وضعیت، در مقاله‌ حاضر تلاش شده است تا به این سوال پاسخ داده شود که قدرت سیاسی چه تأثیر بر سیر تحول سیاست‌نامه‌نویسی ایرانی از قرن پنجم به این سو، تا پایان حکمرانی امپراتوری صفویه داشته است؟ یافته های حاصل از نوشتار حاضر نیز نشان می‌دهد که قدرت سیاسی نه‌تنها بسترساز نگارش سیاست‌نامه‌نویسی شده، که خارج از دایره‌ی قدرت سیاسی دوران مورد مطالعه، اصولاً نمی‌توان سراغی از سیاست‌نامه‌نویسی گرفت. لذا، سیاست‌نامه‌نویسی در چارچوب دایره‌ قدرت سیاسی حاکم در این دوران قرار دارد.