شناخت اهل باطل بر مبنای تحلیل محتوای نامه امام صادق (ع) به أصحاب

Abstract

در میان آثار ارزشمند باقی‌مانده از امام صادق (ع) نامه‌ا‌ی سرگشاده خطاب به اصحاب در تمامی عصرها وجود دارد که حضرت اهمیت ویژه‌ای برای آن قائل بوده است. چنان‌که طبق متن روایت به اصحاب دستور داده آن را به یکدیگر درس دهند و بدان عمل کنند. در پژوهش حاضر با استفاده از روش تحلیل محتوا به این نامه پرداخته ‌شده است. این روش، شیوه‌ای نظام‌مند است که محقق را به‌سوی استنباط و دستیابی به الگوهای کاربردی هدایت می‌کند. در این پژوهش، مقوله‌ی «شناخت اهل باطل» در نامه‌ی مذکور بر اساس تحلیل محتوای مضمونی به‌صورت کمّی و کیفی، مورد واکاوی قرار گرفته است. بر اساس نتایج تحلیل کمّی، مقوله شناخت اهل باطل از پربسامدترین مقولات این نامه است؛ این مطلب حاکی از تأکید امام به اصحاب بر ضرورت شناخت این گروه می‌باشد. نتایج تحلیل کیفی نیز مشخص می‌کند ویژگی‌های اهل باطل از ابعاد اعتقادی و اخلاقی و مخالفت ایشان با احکام الهی در این نامه تبیین شده است. بیان اسباب انحراف اهل باطل، اهداف ایشان و شیوه آن‌ها برای دسترسی به این اهداف از موضوعات دیگری است که در این نامه مورد توجه قرار گرفته است. همچنین ماجرای سقیفه بنی‌ساعده به‌عنوان مصداقی برای انحراف از مسیر حق معرفی ‌شده است.