ترس از حفره در قرآن کریم؛ رویکردی انسان‏شناختی به امنیت

Abstract

«امنیت» به معنای احساس آرامش و آسودگی از ترس‏ها و تهدیدها، یکی از ضروری‏ترین نیازهای جوامع انسانی است که به طور گسترده مورد توجه قرآن کریم قرار گرفته است. با این حال، بر اثر فاصله‏ های تاریخی- گفتمانی از عصر نزول، غالباً امنیت در قرآن کریم محدود به مفاهیمی چون حرب و قتال یا آیاتی چون انفال/60 شده و هنوز ابعاد مهمِ دیگری از آن از نظر قرآن‏ پژوهان دور مانده است. به منظور جبران بخشی از این خلأ مطالعاتی، در این پژوهش کوشش می‏شود با اتّخاذ رویکرد انسان‏شناسی تاریخی به امنیت، یکی از گونه‏ های اصلی اما مغفولِ ترس در فرهنگ عرب پیش از اسلام - یعنی ترس از حفره - به مطالعه گذاشته شود و بخشی از آموزه ‏های کم‏شناخته‏ قرآن کریم در این باره مورد بحث قرار گیرد. در پژوهش حاضر این نتیجه به دست آمد که اصلی‏ترین گونه‏ های ترس از حفره در بافت نزول را می‏توان در چهار مقوله کلّی، از یکدیگر بازشناخت: ترس از حفره‏های ویرانگر، ترس از حفره‏های تنگ، ترس از حفره‏های ارتباطی و ترس از حفره‏های نفوذی. این دستاورد انسان‏شناختی توانست در مسیر فهم دقیق‏تر از پاره‏ای آیات قرآنی یاری رساند و ابعاد مغفولی از امنیت در قرآن کریم را روشن سازد.