بازخوانی مفهوم قرآنی «حَصور» در توصیف یحیی نبی(ع)

Abstract

واژه قرآنی «حَصور» تنها یک‌بار در آیه 39 سوره آل‌عمران و در توصیف یحیی نبی(ع)، آمده است. با‌ این‌حال ریشه آن، «ح-ص-ر»، شش بار در قرآن کریم به‌کار رفته است. عموم مفسران و مترجمان، این واژه را با عدم تمایل یحیی(ع) به ازدواج و عفت وی نسبت به زنان مرتبط دانسته‌اند. این مفهوم خود خاستگاه بعضی اختلافات فقهی در باب استحباب نکاح و نیز برخی مسائل کلامی درباره انبیاء(ع) شده است. بر این اساس، در پژوهش حاضر به مطالعه و بررسی واژه «حَصور» در ادبیات کهن عربی، مشتمل بر اشعار جاهلی و مخضرمین پرداخته‌ایم و آن را در زبان‌های سامی ریشه‌یابی کرده‌ایم. این مطالعه نشان می‌دهد که مفهوم بنیادین ریشه «ح-ص-ر» در زبان‌های سامی عبارت است از: تنگ گرفتن، احاطه کردن، دیوار کشیدن(دورِ مکانی)، زندان، زمین زراعی محصور و مانند آن. افزون بر این با تبیین ارتباط معنایی واژه قرآنی «حَصور» با مفهوم بنیادین پیش‌گفته، این نتیجه حاصل شد که واژه بر پرهیزکاری سخت‌گیرانه، خویشتن داری یا کفّ نفس یحیی(ع) دلالت دارد. این معنا با آیاتی از قرآن و کتاب‌مقدس تأیید می‌شود. با ‌این‌همه، برای تأیید معنای جاافتاده و فراگیر در تفاسیر و ترجمه‌های قرآن هیچ شاهدی به دست نیامد.