چالش‌ها و خلأهای موجود در فرایند رسیدگی به جرایم سایبری

Abstract

به‌کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات و به‌تبع آن استفاده از فضای سایبر، جوامع بشری را در تمامی عرصه‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و مذهبی با چالش‌های نوینی مواجه نموده است. جرایم ارتکابی در این فضا از ویژگی‌ها و خصوصیاتی متمایز از جرایم فضای واقعی برخوردارند. ویژگی­های منحصربه‌فردی همچون نامحدود و ناملموس بودن، قابلیت دسترسی آسان و سریع، سهولت درتغییرپذیری و ناشناختگی که بر سرعت ارتکاب جرایم در این فضا افزوده است، مهم‌ترین این ویژگی‌ها است. بالتبع برخورد با این جرایم در فضای سایبر روش خاص خود را می‌طلبد. پس از گذشت زمانی کوتاه از پیشرفت فناوری اطلاعات و ارتباطات، این ضرورت حیاتی محرز گردید که دغدغه حقوق کیفری بر سر پدیده‌های مجرمانه رایانه‌ای، بیشتر در حقوق جزای شکلی یا همان آیین دادرسی کیفری نهفته است، زیرا نه‌تنها فضای سایبر به‌کلی مبانی و ارکان تشکیل‌دهنده این حوزه را دستخوش تحولات بنیادین کرده است، بلکه دروازه تبلور و تحقق حقوق جزای ماهوی سایبری نیز به شمار می‌رود. هرگونه نارسایی و ناتوانی در تبیین و اجرای موازین آیین دادرسی کیفری سایبری، بهترین جرم‌انگاری‌ها را هم با شکست مواجه و قوانین کیفری را متروک می‌سازد. همچنین موجب تجری مجرمان می‌گردد، زیرا آنها ملاحظه می‌کنند که کوشش جامعه برای کنترل و پاسخ مناسب با شکست مواجه شده و با توان بیشتری به هنجارشکنی‌ خود ادامه می‌دهند. ازاین‌ رو نوین بودن جرایم سایبری و شیوه ارتکاب این‌گونه جرایم، نحوه رسیدگی و تعقیب را از جهت مسائل آیین دادرسی با چالش‌ها و خلأهایی مواجه نموده است که تدابیر کلاسیک حقوقی به‌ هیچ‌ عنوان پاسخگو نیستند و رسیدگی به این جرایم با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو است.