سرزندگی فضاهای پشتیبان در مراکز نوین تجاری

Abstract

فضاهای پشتیبان در مجتمع‌های تجاری (شهربازی، فودکورت و نظایر آن) ابتدا برای رونق‌بخشی به تجارت در این مراکز ایجاد شده بودند، اما رفته‌رفته تبدیل به مقاصد مستقیم برای فعالیت‌های انسانی شده‌اند. به این معنی که مراجعین بدون آنکه هدف خرید داشته باشند، به منظور گذاران اوقات فراغت، تعاملات اجتماعی و... به مراکز خرید مراجعه می‌کنند و در حقیقت نوعی فضای عمومی نوین در مراکز تجاری شکل می‌گیرد. به نظر می‌رسد دلیل اصلی این تغییر شکل، سرزندگی این فضاهاست. لذا فرضیه اصلی پژوهش عبارت است از اینکه : «فضاهای نوین عمومی پشتیبان شکل گرفته در مراکز تجاری جدید، سرزنده بوده و این سرزندگی باعث تغییر شکل عملکردی این فضاها از فضاهای وابسته به فضاهایی فعال به‌ عنوان فضاهای نیمه‌عمومی شهری مستقل شده است». هدف این پژوهش شناسایی مؤلفه‌هایی که باعث سرزندگی فضاهای پشتیبان مراکز تجاری شده، در قالب یک مدل مفهومی است. روش این پژوهش کیفی و پیمایشی است و در این راستا، در گام اول پس از مطالعات اسنادی و مرور تجارب مرتبط صورت گرفته، مفاهیم مربوطه در قالب ابعاد و متغیرهای سرزندگی استخراج شده‌اند و در گام دوم، در مرحله مطالعات پیمایشی، پنج نمونه از مجتمع‌های تجاری که از لحاظ سرزندگی و جذب مخاطب برای گذران اوقات در فضاهای پشتیبان خود (نه مشتری تجاری) موفق بوده‌اند و همچنین با توجه به تنوع پراکنش جغرافیایی در شهر تهران، انتخاب شده‌اند. در این مرحله با استفاده از مشاهده و انجام مصاحبه عمیق، برای هر کدام از نمونه‌های موردی، متغیرهای استخراج شده که باعث سرزندگی فضاهای پشتیبان شده، بررسی شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد دو شاخص اصلی برای سرزنده بودن فضاهای شهری پشتیبان تجاری نوین وجود دارد : راحتی و نیمه‌عمومی بودن فضا. لذا در نهایت مجموعه مؤلفه‌های مؤثر در قالب یک مدل مفهومی سنجش سرزندگی در فضاهای پشتیبان تجاری نوین، ارایه شده است و با توجه به تحلیل کیفی در مطالعات پیمایشی صورت‌گرفته، مبنی‌بر استقلال عملکردی این‌گونه فضاها از مراکز تجاری نوین، فرضیه پژوهش اثبات شده و به سؤالات پاسخ گفته شده و پیشنهادات مرتبط با ارتقای سرزندگی در این‌گونه فضاهای عمومی بیان شده‌اند.