تأثیر استشهادات ادبی در تفسیر قرآن کریم (مقایسه موردی تفاسیر کشّاف و لاهیجی)

Abstract

<em>مفسّران قرآن در</em><em> طول تاریخ </em><em>خدمات فکری و فرهنگی بسیاری به جامعه اسلامی تقدیم داشته‌اند</em><em>. برخی از آنها </em><em>قرآن‌محور</em><em>بوده و همواره سعی داشته‌اند عناصر</em><em>متنیِ</em><em>زبان</em><em>قرآن</em><em>را</em><em>حفظ</em><em>کنند. این سبک تفسیری، هر</em><em>چند به</em><em>سبک متن قرآن</em><em>نزدیک‌تر</em><em>است، ولی</em><em>اغلب</em><em>فهم</em><em>متن</em><em>را برای خوانندگان</em><em>مشکل</em><em>می‌سازد.</em><em> در مقابل برخی دیگر </em><em>خواننده‌محورند و رساندن پیام را اساس کار خود قرار می‌دهند. فهم چنین تفسیری برای</em><em>خوانندگان</em><em>ساده‌تر است؛</em><em>چون</em><em>هیچ</em><em>عنصر</em><em>بیگانه و ناآشنایی</em><em>در</em><em>آن</em><em>نمی‌یابند</em><em>. یکی از مواردی که مفسّران گروه دوم برای تفهیم آیات بدان متمسّک شده‌اند، استشهادات ادبی است.</em><br /> <em>در عصر حاضر از لحاظ فصاحت و بلاغت در اوج شکوفایی بوده است. تفسیر کشّاف زمخشری از جمله تفاسیری است که برای تفهیم معنا، از شواهد ادبی آن روزگار استمداد جسته و به</em><em> دنبال</em><em>فهم</em><em>مراد</em><em> و حکمت واژگان مستعمل در آیات، به آنها استشهاد کرده است. در مقابل </em><em>تفسیرهایی همچون تفسیر لاهیجی که از شواهد ادبی بی‌بهره‌اند در القای معنا ضعیف هستند</em><em>.</em><em> لذا مقالة حاضر با رویکردی توصیفی- تحلیلی، تعدادی از آیات قرآن را در پرتو دو تفسیر مذکور مورد بررسی قرار داده است؛</em><em>تا در پرتو این دو تفسیر تأثیر استشهادات ادبی را بنمایاند و در نهایت به این نتیجه رسیده است که </em><em>زمخشری با تفسیر </em><em>لغات قرآن بر اساس اشعار جاهلی، </em><em>دامنة فهم عوام و خواص را به‌طور همزمان تأمین می‌کند</em><em>.</em><em> حال آنکه لاهیجی نتوانسته‌ است از پیچیدگی‌های لفظی خود را برهاند و از این رو در انتقال صریح معانی و مفاهیم قرآنی ناتوان مانده است.</em>