بررسی حدنمایی حروف اضافه در زبان فارسی از منظر زبان‌شناسی شناختی

Abstract

پژوهش­ حاضر به بررسی ­حدنمایی­ انواع حروف اضافه­ در­ زبان فارسی­ و فضاهای متفاوت حرکتی آنها برپایۀ رویکرد ­شناختی ­جکندوف (1983) و زوآرت (2005) می­پردازد. حروف اضافه مسیریِ ­فارسی به سه ­دسته اصلی تقسیم می‌شوند: مسیرهای محدود که در آنها نقطه­ای مشخص برای مبدأ و مقصد تعیین­ می­شود. از این‌رو آنها، مسیر­مبدأها­ (مانند از، از بالایِ، از بیرونِ و ...) و مسیرمقصدها (به، تا و ...) نامیده می­شوند؛ مسیرهای جهتی (به­سویِ یا به­طرفِ و ...) که جهت­ کلی­حرکت را می­رسانند؛ خط سیری (از بالایِ در عبارت از بالایِ چیزی ­گذشتن و یا از رویِ چیزی رد شدن) که فقط به نقطه­ای در طول حرکت از نظر ­زمانی اشاره ­می­کنند. بررسی فضای حرکتی هر یک از آنها نشان‌ می‌دهد که حروف اضافه فارسی سه حالت محدود، نامحدود و مشترک میان آن دو (هم محدود و هم نامحدود) را در بر می­گیرد. اما نکته اینجاست که حروف اضافه را نمی‌توان به­تنهایی و فارغ از جمله به صورت محدود و نامحدود دسته­بندی نمود؛ بلکه به کاربردِ آن در جمله و نوع­ فعل نیز بستگی­دارد. به­طور­کلی می‌توان نتیجه­گرفت که در مقایسه با زبان­های دیگر مانند انگلیسی، خط مرز قاطعی میان محدودیت و نامحدودیت حروف اضافه بدون کاربردِ آن در جمله وجود ندارد.