بررسی تابوی زبانی و واژگان اهریمنی در فرهنگ ایرانی

Abstract

بسیاری از اندیشمندان حوزه­های علوم انسانی چون مردم­شناسی، روان­شناسی، جامعه­شناسی و زبان‌شناسی به تابوهای زبانی و واژگان اهریمنی، به خاطر ارزش­های اخلاقی و فرهنگی آن توجه کرده­اند. تابو منعی است در برابر نیروی سترگ، که هم مقدس است و هم نامقدس، و نیز در جامعه‌شناسی زبان، واژه­هایی است که کاربرد آنها ممنوع و مایۀ شرم و بیزاری است. اندیشمندانی چون فردیناند دو سوسور و کلود لوی- استراوس به تقابل­های دوگانۀ ساختاری پرداخته­اند و می‌توان نظرات آنها را در امور مقدس و نامقدس، زیبا و زشت، و اهورایی و اهریمنی گسترش داد. در فارسی باستان و میانه، واژگان ناهنجار برای اهریمنان و واژگان خوب برای اهوراییان به کار می‌رفت. در فارسی دری نیز برخی واژه‌ها برای اهریمنان به کار می‌رفته که با این کار، گاه زهر بدزبانی آن برای مردمی که با واژگان اهریمنی ناآشنا بودند گرفته می‌شد. قلمرو کار مقاله، نمونه­وار شامل فرهنگ افسانه­ای و مردمیِ ایران می­گردد و روش پژوهش تحلیلی و برپایۀ نظریۀ تقابل­های دوگانه است.