تأملی برترجمۀ مفاهیم و اصطلاحات علمی- فرهنگی بازنگری دو مفهوم مربوط به مرمت ابنیه در حوزۀ فرهنگ و تمدن اسلامی با توجه به یک نظریه فلسفه زبانی

Abstract

انتقال مفاهیم اصلی هر علمی - که در حوزۀ فرهنگی خاصی پدید آمده - به سایر حوزه‌های فرهنگی به صورتی که در این انتقال تغییر معنایی صورت نگیرد، از معضلات ترجمه‌های علمی است. این مقاله ضمن بررسی این مسئله و توجه به آنچه که حوزه‌های فرهنگی را نسبت به هم متفاوت می‌نماید، می‌کوشد این بحث را در حوزۀ «دانش حفاظت ابنیه» بررسی کند و چند واژۀ ترجمه شده به فارسی را در حوزۀ این دانش مورد توجه قرار دهد. مقاله با رجوع به حوزۀ فرهنگ اسلامی توضیح می‌دهد که هر واژه باید ابتدا در بستر فرهنگی مبدأ خود شناخته شود و سپس با شناخت بستر فرهنگی مقصد و کاربرد آن که اغلب در ادبیات هر حوزۀ فرهنگی ظاهر می‌شود، واژۀ متناسب جستجو شود. آنگاه با این مقدمه دو واژۀ بسیار پرکاربرد restoration و repair در حوزۀ دانش مرمت ابنیه تجزیه و تحلیل شده و در نهایت، واژۀ «تعمیر» بجای واژۀ «مرمت» صحیح‌تر دانسته شده است؛ چون واژۀ «مرمت» ناظر به شأن «شیئی» (کالبدی) ابنیه است و حال آنکه واژۀ «تعمیر» هر دو شأن «شیئی» (کالبدی) و «غیرشیئی» (انفسی) را دربر می‌گیرد و از این لحاظ با مبانی فرهنگی مقصد همخوان‌تر است. لذا توصیه می‌شود که در توضیح و تفسیر آنها، این ملاحظات و تأکید بر انعکاس فرهنگی مفاهیم در فرهنگ مقصد مورد اشاره قرار گیرد و حتی‌الامکان رعایت شود.