بررسی هویت معنوی مبتنی بر صفات در طراحی محصول

Abstract

بشر بر اساس فطرت الهی خود، قابلیت درک معنویت و حضور خداوندی را در تعاملاتش دارد. نیاز انسان به پرورش معنوی، انکارناپذیر است؛ اما تاکنون در طراحی صنعتی و مطالعات پیرامون آن، به‌قدر کافی به این نیاز فطری توجه نشده است. در پژوهش حاضر، طراحی محصول بر اساس این خصیصۀ کاربران بررسی شده است. هدف این مقاله، شناخت عوامل مؤثر بر ایجاد هویت معنوی محصول و احساسات معنوی کاربران است تا بتوان راهکاری را جست‌وجو کرد که هدایتگر طراحان در این مسیر باشد. این پژوهش نظری، بر مبنای فرایند برایان لاوسون شکل یافته و به دنبال آن، مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی بر اساس مراحل سه‌گانۀ بررسی، تلفیق، ارزیابی و تعاملشان با یکدیگر انجام شده ‌است. ساختار پژوهش بر اساس گروهی از واژگان بنا شده است. این واژگان که بیان‌کنندۀ مشخصه‌های عملکردی، سمبلیک و استتیکی محصولات‌اند، از دو مسیر به دست آمده‌اند: گروه اول، با مروری بر مطالعات در زمینۀ هنر و معنویت، به‌ویژه هنر اسلامی و گروه دیگر، با مراجعه‌ای ساختاریافته به صفات خداوند در منبع مکتوب و بی‌نقص معنویت، یعنی قرآن کریم. کلیدواژگان و صفات مذکور با تحلیل‌های کیفی و محتوایی غربال شدند. در نتیجه، فهرستی نهایی از کلیدواژگان به دست آمد که طراحی محصولات بر اساس آن‌ها، ممکن است بر تجلی هویت معنوی در فرایند استفاده کاربران و به‌ویژه استفاده‌کنندگان ایرانی مؤثر واقع شود.