هنرنمایی خاقانی در استعارۀ مصرحۀ مطلقه

Abstract

در این مقاله پس از بررسی مختصری در مورد پیشینه­ی استعاره و تحلیل استعاره­ی مصرحه­ی مطلقه، به هنر نمایی خاقانی در این زمینه اشاره شده‌است. خاقانی در موارد متعددی در استعاره­ی مصرحه­ی مطلقه، به جای این­که برای مشبه و مشبهٌ‌به ملایماتی بیاورد، ملایمی را آورده‌ که ایهام دارد. یکی از معانی ایهامی آن از ملایمات مشبه و معنی دیگر از ملایمات مشبهٌ‌به‌است. به نظر می­رسد این شگرد که ظاهراً در هیچ­کدام از کتب بیانی به آن اشاره­ای نشده‌است، آگاهانه مد نظر خاقانی بوده‌است. گاهی اوقات خاقانی این تردید و کشمکش را که با کمک ملایمات مشبه و مشبه‌به صورت می‌‌گیرد، با کلمه‌‌ای که ایهام دارد، محقق می‌‌سازد. در برخی موارد، ملایمات به صورت ترکیب وصفی یا اضافی است که بخشی از ترکیب از ملایمات مشبه و بخشی دیگر آن از ملایمات مشبه‌به‌است. گاهی نیز کلمه‌‌ای که از ملایمات به حساب می‌‌آید، بدون اینکه ایهامی داشته باشد با دو سوی استعاره در ارتباط است. کلماتی که می‌‌توانند چنین نقش­هایی را ایقا کنند، یقیناً محدودند. خاقانی در این زمینه از اصطلاحات نجومی و سپس از عناصر داستان­های اسطوره‌ای و تاریخی بیشترین بهره را برده‌است.