نقد و تحلیل تشبیه در نفثة‌المصدور

Abstract

شهاب‌الدین محمد زیدری ­نسوی، صاحب کتاب <em>نفثة</em><em>المصدور</em>، به عنوان یکی ­از نویسندگان بزرگ و صاحب سبک نثر فنی و مصنوع، از آرایه‌های بدیعی و بیانی برای آرایش ­کلام خود بهرة زیادی برده است. وی به­ویژه به تشبیه به عنوان عنصر اساسی خیال‌انگیزی، رویکردی ­خاص برای ارائة مضامین و اندیشه‌ها و گاه انتقال عواطف و احساسات مورد نظرش داشته است. این پژوهش، این شگرد بیانی را در کتاب <em>نفثة</em><em>المصدور</em>، به ویژه از دیدگاه بلاغی بررسی و نقد کرده است. بایدگفت زیدری در مجموع، 241 تشبیه به کاربرده است که در این میان، عناصر انتزاعی و مظاهر طبیعی به عنوان مهم‌‌ترین مواد تشبیه، بیشترین کاربرد را داشته­اند. از نظر ساختار نیز بیش از 61 درصد کل تشبیهات، به صورت ترکیب اضافی به ­کار رفته­اند که­ تأثیر زیادی در رسایی و خیال‌انگیزی صور­خیال دارند. اهمیت­ کار زیدری ­در شیوة ارائة صورخیال است؛ زیرا بیشتر تشبیهاتی که به کارگرفته، نتیجة ابداع و آفرینش خود اوست. ضمن اینکه وی در غالب موارد نیز این تشبیهات را با انواع آرایه‌های لفظی و معنوی، به­ویژه سجع و جناس و ایهام همراه کرده که سبب شده است تا کلامش را لایه‌های متعدد خیال و موسیقی فراگیرد.