نگاهی نو به دیدگاه ترتولیان درباره ایمان و عقلانیت

Abstract

دیدگاه ترتولیان درباره نسبت ایمان و عقل را از دو منظر می‌توان بررسی کرد. غالباً با استناد به جملاتی که او در مخالفت با فلسفه اظهار داشته است، وی را ایمان‌گرای افراطی و نیز پیشگام متفکرانی می‌دانند که مخالفت با فلسفه شاه بیت حرف‌های آنها را تشکیل می‌دهد، چه آنکه او فلسفه را منشا و خاستگاه بدعت می‌داند و تعالیم فیلسوفان را با تعالیم شیاطین و فرشتگان هبوط‌کرده یکسان می‌شمرد. ترتولیان بر بسندگی ایمان ساده و بسیط مؤمنان و استغنای ایمان از فلسفه و عقل تاکید بسیار کرده است و مؤمنانی را که در پی فلسفه هستند افراد متظاهر به ایمان یا غیر مؤمن می‌داند. از سوی دیگر، در ضمنِ آثار نسبتاً پرشمار او می‌توان موارد بسیاری را ذکر کرد که او بسان دیگر دفاعیه‌پردازان مسیحی با استناد به تعالیم فیلسوفان در صدد تحکیم آموزه‌ها و باورهای مسیحی برآمده است. او در این راستا حتی از اپیکوری‌ها، که به استناد بسیاری از مفسران عهد جدید مخالفت‌های پولس با فلسفه این نوع خاص از فلسفه را نشانه رفته بود، استفاده شایان توجهی کرده است. به نظرنگارنده، از میان عبارات فراوان ترتولیان، دوعبارت دست‌مایه مخالفان فلسفه قرا گرفته است که چنانچه در سیاق متن فهمیده شوند، نه تنها مخالفت با فلسفه از آنها به ذهن متبادر نخواهد شد، که به نوعی عقل‌گرایی دعوت می‌کنند و یا دست‌کم از شدت و حدت ایمان‌گرایی افراطی منسوب به او خواهند کاست.