تحلیلی بر بازنمایی زن در نقاشی معاصر ایران

Abstract

هدف این مقاله مقایسه‌ی بازنمایی تصویر زن در نقاشی زنان و مردان معاصر ایران است. این کار با استفاده از الگوی جانشینی در تحلیل نشانه‌شناختی و ساخت پرسش‌نامه‌ی تقابل‌های معنایی در مقایسه‌ی نقاشی زنان و مردان انجام می‌شود. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که تصویر زن در نقاشی مردان دارای نظام نشانه‌های توصیفی، شمایلی و کلیشه‌ای از زن آرمانی است، اما نقاشان زن نگاه تبیینی، غیر کلیشه‌ای و تفسیری به ویژگی‌ها و شرایط واقعی زنان دارند. در نقاشی مردان اشاره به زنان اشاره‌ای معنایی، تمثیلی و اسطوره‌ای است؛ آن‌ها زن بودن را نشانه نمی‌روند، بلکه صفات زنانه و معانی ضمنی و ذهنی زن بودن مانند زیبایی و لطافت را به تصویر می‌کشند. اما در نقاشی زنان، بازنمایی تصویر زن مبتنی بر تجربه‌ی زنانه است؛ نقاشان زن به‌دنبال بیان تنگناهای جهان زیست زنان هستند، اما مردان بدون در نظر گرفتن این شرایط، زنان را در فضایی خیالی تصویر می‌کنند. مطالعه‌ی آثار نقاشان زن نشان می‌دهد که آن‌ها تلاش می‌کنند قالب‌های بصری را که مردان از زنان دارند از شکل بیندازند. آن‌ها در برابر سوژه‌شدن مقاومت می‌کنند و با به‌کارگیری استراتژی‌های بصریِ تازه در نقاشی، شکاف‌هایی را در بازتولید ذهنیت مسلط مردانه در فرهنگ به‌وجود می‌آورند.