تنوع‌زیستی جوامع جنگلی و استپی در رویشگاه‌های اُرس البرزجنوبی (مطالعه موردی: منطقه فیروزکوه)

Abstract

در مدیریت منابع‌طبیعی و اولویت‌بندی برای حفاظت، زیربنای مستحکم علمی از داده‌های تنوع‌زیستی موردنیازاست. رویشگاه‌های جنگلی ناحیه ایران‌وتورانی علی‌رغم اهمیت بوم‌شناسی و محیط‌زیستی، به ‌لحاظ تنوع‌زیستی کمتر مورد پژوهش قرارگرفته‌اند. تحقیق حاضر به مطالعه تنوع‌زیستی گونه‌های‌گیاهی در بخشی از این رویشگاه‌ها می‌پردازد. مناطق مورد‌مطالعه شامل پنج ایستگاه در رویشگاه‌های ارس البرزجنوبی (فیروزکوه) هستند. نمونه‌برداری با برداشت قطعه-نمونه در امتداد خطوط ترانسکت با فواصل منظم و نقطه شروع تصادفی در هر ایستگاه انجام و اندازه قطعات‌نمونه با روش پلات‌های حلزونی و سطح حداقل تعیین‌شد. برای بررسی تنوع‌زیستی، شاخص‌های تنوع سیمپسون و شانون-وینر، غنای مارگالف و منهینیک و یکنواختی پیلو و شلدون به‌کارگرفته‌شدند. تجزیه و تحلیل شاخص‌های تنوع‌زیستی در ارتباط با جوامع گیاهی و متغیرهای‌محیطی، با استفاده از آنالیز واریانس یکطرفه و مقایسات میانگین دانکن انجام‌شد. نتایج تحقیق نشان‌داد که تنوع‌گونه‌ای جوامع جنگلی به‌طور معنی‌داری بیشتر از جوامع استپی است. این تفاوت در سطح تیره نیز وجوددارد. بیشترین تنوع به جامعه بنه-بادام و جامعه ارس-پلاخور تعلق‌داشته و کمترین تنوع مربوط به جامعه کما است. جامعه ارس-پلاخور در اکوتون هیرکانی-ایران‌و‌تورانی انتشارداشته و بیشترین تنوع را در میان جوامع ارس دارااست. همچنین شاخص‌های تنوع در جامعه استپی درمنه-گون به‌طور معنی‌داری بیشتر از جامعه درمنه-اسپرس هستند. درمیان متغیرهای ‌محیطی مطالعه‌شده، شیب، جهت‌جغرافیایی، ماده‌آلی و بافت‌خاک به‌طور معنی‌داری با شاخص‌های تنوع‌زیستی درارتباط هستند. به‌نحوی‌که با افزایش شیب تا 80درصد، تنوع‌زیستی افزایش‌یافته و پس از آن به‌طور معنی‌داری کاهش می‌یابد. دررابطه با بافت‌خاک، بیشترین تنوع و غنای‌گونه‌ای مربوط به خاک‌هایی با بافت شنی‌رسی و شنی‌لومی بوده و خاک‌هایی با ماده‌آلی بیش از 6درصد از تنوع‌گونه‌ای بیشتری برخوردارهستند.