تحلیل ساختاری مواد و تکنیک به کاررفته در تزئینات ازاره ی سنگی دوره صفوی (نمونه مطالعاتی بقعه ی شاه عباس ثانی قم )

Abstract

مقبره ی شاه عباس دوم در جوار ضریح مطهر حضرت معصومه سلام ا... علیها، از لحاظ معماری و تزئینات، از<br />ویژگی های شاخص بناهای دوره ی صفوی برخوردار است. ازاره های سنگی بقعه با گل های رنگی تزئین شده<br />است. تزئینات و نقاشی روی سنگ در کنار انواع تزئینات معماری صفوی دیده می شود. نقاشی رنگ وروغن و<br />طلاکاری از آن جمله است. هدف این پژوهش، شناخت و تحلیل مواد و مصالح و تکنیک اجرای این نقوش روی<br />سنگ در دوره صفوی و مقایسه نتایج حاصله با بناهای شاخص این دوره است. به این منظور تزئینات رنگی<br />بر روی ازاره سنگی بقعه شاه عباس ثانی قم برای مطالعه در این پژوهش انتخاب گردید. در این پژوهش پس<br />از معرفی تزئینات مورد مطالعه، به شناسایی رنگدانه ها و بست ها با روش های دستگاهی پرداخته شده است.<br />از روش FTIR برای شناسایی مواد آلی، چسب ها و بست نمونه ها و از روش XRF برای شناسایی عناصر<br />موجود در نمون هها و برای شناسایی تکمیلی بعضی رنگدانه ها از میکروسکوپ نوری ) OM ( مجهز به نور<br />پلاریزان استفاده شد. نتایج حاصل نشان می دهد که رنگدانه های موجود از این قرارند: رنگ سفید: سفیدآب<br />سرب، رنگ قرمز: سرنج به علاوه اُخرا، رنگ آبی: لاجورد، رنگ سبز: زنگار مس به علاوه مالاکیت و رنگ طلا:<br />فلز طلا، که همگی رنگ های معمول در نقاشی دیواری صفوی بوده اند. از فلز طلا به صورت طلاچسبان استفاده<br />شده است. شناسایی رنگدانه اُخرا با استفاده از میکروسکوپ نوری مجهز به فیلتر پلاریزان انجام شد. اگرچه<br />زرده تخم مرغ در نمونه های مورد بررسی یافت شد، به دلیل سنگی بودن تکیه گاه، احتمال تمپرا بودن تکنیک<br />نقاشی بسیار ضعیف است. در تمامی نمونه ها آثار روغن بزرک یافت شد که م یتواند به منظور پوشش نهایی<br />و محافظ روی تزیینات به کار رفته باشد. مقایسه نتایج این پژوهش با نتایج بررسی های نقاشی دیواری چند<br />بنای شاخص صفوی، مطابقت رنگدانه های شناسایی شده در بقعه ی شاه عباس دوم با رنگدانه های معمول در<br />نقاشی دیواری دوره صفوی را نشان می دهد.