تجربۀ مصرف شبکه‌های اجتماعی (مورد مطالعه: شبکۀ اجتماعی «بی‌تاک»)

Abstract

بی‌تاک یک شبکۀ اجتماعیِ دسترس­پذیر از طریق تلفن همراه است که طیف وسیعی از کاربران را به خود جلب کرده است. محوریت­یافتن شبکه­های اجتماعی در زندگی روزمره، به‌ویژه در میان نسل نوجوان و جوان، سبب نوعی دگردیسی پایه­ای در فرایندهای هویت­یابی، معناسازی و به‌طور خاص در فرم و محتوای ارتباط شده است. این جستار، تحقیقی است دربارۀ کاربران شبکۀ بی‌تاک، تعامل­ها و فعالیت­ها و تجارب آنها در این فضای مجازی، و احساس­ها، لذت­ها، معناها و نگرش­هایی که از قِبَل حضور در این شبکه عایدشان می­شود. پژوهش به­شیوۀ کیفی انجام شده است. کاربران شبکۀ اجتماعیِ بی‌تاک نمونه­های مورد مطالعۀ هستند که از میان دانشجویان دانشگاه کردستان انتخاب شده­اند. برای انتخاب نمونه­ها از شیوۀ نمونه­گیری باز استفادع شده است. فن گردآوری داده­ها مشاهدۀ مستقیم فضای درون شبکه و مصاحبۀ نیمه­ساخت­یافته با کاربران و روش تحلیل داده­ها، نظریۀ زمینه­ای است. نتایج تحقیق نشان می­دهد که شرایط/ زمینه­هایی همچون «پیگیری علایق واقعی در دنیای غیر واقعی» و «بازنمایی خواست­ها/ صداها در فضای مجازی» ورود و مشارکت کاربران در شبکۀ بی‌تاک را آسان‌تر می­کنند؛ و عامل «دسترس­پذیری آنی» همچون شرطی مداخله­گر این مشارکت را تشدید می­کند. مشارکت و فعالیت کاربران در این شبکه، ضمن تغییر تعامل‌های اجتماعیِ پیشین آنها در جهان واقعی، به شکل‌گیری فرم­های نوین تعامل و ارتباط می­انجامد که «نمایش هویت ساختگی»، «تجربۀ فضایی کارناوالی»، «سواد حبابی» و «زمان/ مکان­زدایی از ارتباط» برجسته­ترین خصایل این اَشکال نوین ارتباطند. این مشارکت/ فعالیت همچنین واجد پیامدهایی چون «اعتیاد مجازی» و «جمع­گرایی مجازی» در زندگی روزمرۀ کاربران است که خود به تغییر فرایندهای کسب معنا و هویت در حیات اجتماعی آنها دامن می­زند. می­توان گفت حاصل مشارکت/ فعالیت کاربران در این شبکه، در کل، ورود به نوعی «ارتباط ایماژمحور و شبیه­سازی­شده» است که تفاوت­هایی بنیادین با تعامل­های واقعیِ جهان خارج دارد. تجربۀ ارتباط در اینجا دیگر آن تجربۀ واجد اصالت، غنا و سرزندگی نیست بلکه آنی، ساختگی و فاقد توان حیات‌بخشی است.