تبیین و نقد نظریۀ «تعامل متقارن» در تعیین میزان تقصیر زیان‌دیده و خواندۀ دعوی در مسئولیت مدنی مبتنی بر تقصیر

Abstract

چکیده<br /> بعد از پذیرش نظریۀ تقصیر نسبی و جایگزینی آن با قاعدۀ همه‌یا‌هیچ، موضوع معیار و نحوۀ تعیین میزان تقصیر زیان‌دیده و خواندۀ دعوی در دعوی مسئولیت مدنی مبتنی بر تقصیر مطرح گردید. پرسش اصلی این است که آیا در شناسایی و تمیز میزان و نوع تقصیر بین تقصیر زیان‌دیده و تقصیر خوانده تفاوتی وجود دارد؟ اگر عمل واحدی از سوی هر دو طرف اتفاق افتاده باشد و سایر عناصر مؤثر یکسان باشند، آیا صرف‌نظر از وصف زیان‌دیده یا خواندۀ دعوی بودن باید مسئولیت بین دو مرتکب به صورت مساوی تقسیم گردد؟ اصول اروپایی مسئولیت مدنی و تئوری غالب در حقوق کامن‌لا «دیدگاه تعامل متقارن با رفتار زیان‌دیده و خوانده در تعیین میزان تقصیر هر یک» را پذیرفته و به صورت یکسان، معیار مراقبت معقول را در ارزیابی رفتار ایشان در نظر گرفته است. این دیدگاه در حقوق کامن‌لا به انحاء مختلف مورد تعدیل واقع شده و استثنائاتی بر آن وارد گردیده است. از منظر تحلیل اقتصادی و نقد اخلاقی نیز ایراداتی بر این نظریه وارد است. به نظر می‌رسد این دیدگاه به‌رغم شهرت، انتقادات فراوانی را بی‌پاسخ گذارده است. در مسیر ترسیم تئوری مناسب جهت پاسخ‌گویی به این پرسش، تبیین و نقد نظریۀ رایج، قدمی رو به جلو خواهد بود.