معماری مسجد، کتیبه‌نگاری و آرایه‌های دوره قاجار با تأکید بر مسجد‌النبی قزوین

Abstract

مساجد شاهی یا سلطانی یکی از انواع مساجدی هستند که در دوره صفویه ظهور نمودند. سازندگان این مساجد، مرکز ثقل امور دینی را از مساجد جامع به این گونه مساجد منتقل کردند، تا آنان که نامشان با مسجد همراه بود نیز، در مرکز توجه عموم قرار گیرند. ساخت مساجد شاهی در دوره قاجار به خصوص در دوره حکومت فتحعلی‌شاه قاجار توسعه و گسترش بسیاری یافت به گونه‌ای که در پنج شهر، قزوین، تهران، زنجان، بروجرد و سمنان مساجد شاهی ساخته شدند. مسجدالنبی قزوین به عنوان یکی از مساجد سلطانی دوره قاجار، دارای ویژگی‌های مشترک و همچنین تفاوت‌هایی با مساجد سلطانی دیگر است.این مسجد در موقعیت و بافت ویژه‌ای ساخته شده است به گونه‌ای که با داشتن ورودی‌های سه‌گانه بخش‌های مختلف بازار را به هم پیوند می‌دهد. ورودی‌های سه‌گانه اصلی مسجدالنبی،در مساجد شاهی دوره‌ی قاجار مورد توجه بوده است. این نوع طرح از ویژگی‌های معماری عصر قاجار است و در دوره‌های قبلی مشاهده نمی‌شود.یکی از موارد بحث‌انگیز در رابطه با مسجد‌النبی قزوین، تاریخ دقیق بنای مسجد و محتوای کتیبه های آن است. نوشته‌های سیاحان و جهانگردان و نیز، سبک معماری، تزیینات وکتیبه‌های تاریخدار موجود در بنا تعلق این مسجد را به دوره فتحلعلی‌شاه قاجار تایید می‌کنند و به نظر می‌رسد هدف خاصی در انتخاب آیات و احادیث برای کتیبه‌نگاری وجود داشته است.