واقع‌نمایی حکایات کرامات؛ تعلیل کرامات و ادله واقع‌نمایی

Abstract

درونمایة بیشتر حکایات صوفیه، کرامات مشایخ است. حجم عظیمی از تذکره‌ها و مناقب‌نامه‌های عرفانی و برخی دیگر از متون صوفیانه را می‌توان تحت عنوان «حکایات کرامات» گنجاند. حکایات کرامات همواره عرصة رد و قبولِ گروه‌های گوناگون بوده است. منکران کرامات نمی‌توانند دلایل عقلی و نقلی و انبوه گزارش‌های موجود از وقوع کرامات را در این حکایات، نادیده بگیرند. مثبِتان نیز نباید به دلایل عقلی و اقناعی اکتفا کرده، باید به فکر پذیرش و باورپذیریِ این پدیده‌ها از سوی مخاطبانی باشند که خود اهل سلوک و کرامات عرفانی نیستند. یکی از مهم‌ترین مباحث حول موضوع حکایات کرامات، واقعیت موجود در این حکایات است که ثمرات مهمی را در ارائة یک نوع واقع‌گرایی خاص و بومی در عرصة هنر و ادبیات در پی خواهد داشت. در این پژوهش پس از تعلیل کرامات، ثابت می‌شود که این پدیده‌ها قابلیت واقع‌نمایی را دارند و راه برای واقع‌نمایی چنین پدیده‌هایی هموار است. نظرات صوفیه در تعلیل کرامات بیان شده، مراد از واقع‌نمایی مشخص گشته، ادلة برون‌متنی و درون‌متنیِ واقع‌نماییِ این حکایات بررسی شده است. اثبات امکان واقع‌نمایی کرامات، به پذیرشِ وجودِ سطحی از واقعیت در حکایات کرامات می‌انجامد هرچند این واقعیت عرفانی به خوبی تبیین نشده، به ظاهر در تضاد با واقعیت‌های مادی باشد.