اثر تراکم‌ بوته بر انتقال مجدد ماده خشک و عملکرد دانه دو رقم برنج بومی

Abstract

به منظور بررسی اثر تراکم بوته (11/11، 16 و 25 بوته در متر مربع) بر انتقال مجدد ماده خشک و عملکرد دانه دو رقم برنج حسنی و هاشمی، آزمایشی به صورت فاکتوریل با چهار تکرار در سال 1390 در موسسه تحقیقات برنج کشور- رشت اجرا شد. نتایج نشان داد که طول دوره رویش، ارتفاع بوته، طول خوشه، تعداد پنجه در بوته، عملکرد زیست­توده، عملکرد دانه، تعداد خوشه در مترمربع، تعداد دانه در خوشه، وزن دانه، طول دانه، عرض دانه و کارآیی انتقال مجدد ماده خشک دارای تفاوت معنی‌داری بین ارقام حسنی و هاشمی بودند. اثر تراکم بوته نیز بر تعداد پنجه در بوته، عملکرد زیست­توده، عملکرد دانه، تعداد خوشه در مترمربع و تعداد دانه در مترمربع معنی‌دار بود. به غیر از تعداد پنجه در بوته، سایر صفات گیاهی با تراکم بوته افزایش یافتند. نتایج نشان داد که با افزایش تراکم بوته، افزایش تعداد دانه در متر مربع منجر به افزایش عملکرد دانه در ارقام برنج شد. تراکم 25 بوته در متر مربع با 4853 کیلوگرم در هکتار، بالاترین میانگین عملکرد دانه را داشت و ساقه‌ اصلی 791 کیلوگرم در هکتار (3/16 درصد) از عملکرد دانه ‌را تأمین کرد. با افزایش تراکم بوته، میزان فتوسنتز جاری تا 3380 کیلوگرم در هکتار در تراکم 25 بوته افزایش یافت و باعث افزایش عملکرد دانه شد. دو رقم حسنی و هاشمی به ترتیب بیش‌ترین و کم‌ترین کارایی فتوسنتز جاری (به ترتیب 8/59 و 3/39 درصد) را داشتند. عملکرد دانه در هر دو رقم برنج با افزایش میزان فتوسنتز جاری افزایش یافت. میزان انتقال مجدد ماده خشک به طور متوسط با 1457 کیلوگرم در هکتار، کم‌تر از میزان فتوسنتز جاری با 2627 کیلوگرم در هکتار ‌بود. به نظر می‌رسد که برای افزایش عملکرد دانه برنج، با توجه به اثر عامل تراکم بوته و با توجه به منابع تأمین مواد پرورده برای پرشدن دانه‌ها (انتقال مجدد و فتوسنتز جاری)، بایستی با تنظیم تراکم بوته به بهینه‌سازی انتقال مجدد و فتوسنتز جاری مبادرت ورزید.