ارزیابی پاسخ به تنش شوری در برخی ارقام گندم نان به کمک شاخص‌های تحمل به تنش

Abstract

تنش شوری از مهم‌ترین تنش‌های غیر زنده است که همه ساله کشت گیاهان زراعی را در مناطق وسیعی از کشور تحت تأثیر قرار می‌دهد. از آ‌نجا که عملکرد محصولات در اثر سمیت نمک‌ها کاهش می‌یابد، از این­رو تولید و معرفی ارقام پر محصول و متحمل به شوری در تلفیق با سایر روش‌های مبارزه با شوری آب و خاک می‌تواند تأثیر این پدیده را به حداقل برساند. در تحقیق حاضر، به منظور ارزیابی ارقام گندم نان (Triticum aestivum L.) برای تحمل به شوری، 41 رقم گندم در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط بدون تنش و تنش شوری مورد بررسی قرار گرفتند. ارزیابی ارقام برای تحمل به شوری با استفاده از هشت شاخص تحمل و حساسیت به تنش انجام شد. ارقام از نظر عملکرد دانه دارای اختلاف معنی‌داری با یکدیگر بودند. تحلیل همبستگی بین شاخص‌ها و میانگین عملکرد در دو شرایط محیطی نشان داد که مناسب‌ترین شاخص‌ها برای گزینش ارقام مورد بررسی، چهار شاخص میانگین هندسی بهره‌وری (GMP)، میانگین بهره‌وری (MP) میانگین هارمونیک (HM) و شاخص تحمل به تنش (STI) بودند. تجزیه به مولفه‌های اصلی بر مبنای شاخص‌های تحمل و حساسیت به تنش، 15/97 درصد از تغییرات کل ارقام را توجیه کرد. تجزیه‌ خوشه‌ای بر اساس این شاخص‌ها نیز ارقام مورد بررسی را در چهار خوشه گروه‌بندی کرد. در مجموع، بر طبق نمودار پراکنش سه بعدی، تحلیل بای‌پلات و تجزیه خوشه‌ای، ارقام شاهد، شیراز و ارگ به عنوان ارقام متحمل به شوری تعیین شدند تا در برنامه‌های اصلاحی آتی مورد استفاده قرار گیرند.