نقدی بر کتاب باستان‌شناسی پیش از تاریخ بین‌النهرین (میان‌رودان)

Abstract

منطقۀ هلال حاصل‌خیز، که نخستین یک‌جانشینی و اهلی‌‌گری توسط بشر در آن صورت پذیرفته است، در آسیای جنوب غربی قرار دارد. میان‌‌رودان، یکی از بخش‌‌های مهم این منطقه، نقش ویژه‌‌ای در رویدادهای معیشتی، اقتصادی، و اجتماعی دوران پیش از تاریخ داشته است. کتاب <em>باستان‌‌شناسی پیش از تاریخ بین‌‌النهرین</em>، همانند هر اثر دیگری، امتیازات و کاستی‌‌هایی دارد. مهم‌‌ترین ویژگی مطلوب کتاب برخورداری از اطلاعات نسبتاً جامعی دربارۀ پیش از تاریخ سرزمین میان‌‌رودان است که با متنی روان و قابل‌فهم در اختیار خواننده قرار داده شده است. جامع‌‌نبودن کتاب ازنظر مؤلفه‌‌های شکلی از بارزترین نقیصه‌های آن است. مباحث توصیفی مفید و نسبتاً کاملی که در کتاب مطرح شده در فهرست مطالب متبلور نشده است. جدول‌‌ها، تصاویر، و نقشه‌‌های به‌کاررفته مطلوبیت کافی ندارد. جای خالی جمع‌‌بندی و نتیجه‌‌گیری کاملاً در کتاب مشهود است. عدم تجزیه و تحلیل داده‌‌های باستان‌‌شناختی و عدم نقد نظریه‌‌های مطرح در زمینة پیش از تاریخ میان‌رودان از مهم‌‌ترین ایرادهای محتوایی کتاب است. دوره‌‌بندی دوران نوسنگی در چهارچوب مشخصی صورت نگرفته است. دوران فراپارینه‌‌سنگی، آغاز نوسنگی، و نوسنگی مناطق لوانت و میان‌‌رودان از دهة 1990 میلادی به بعد به‌طور دقیق تقسیم‌‌بندی نشده است. نظریات باستان‌‌شناختی فرهنگ‌‌های پیش از تاریخ سرزمین میان‌‌رودان نیز در کتاب نقد علمی نشده است. جای تحلیل وضعیت پیچیدگی‌‌های اقتصادی ـ اجتماعی شمال و جنوب میان‌‌رودان در دوران مس ـ سنگی و مفرغ نیز در کتاب خالی است.