رستاخیز کلمات: اثری در دفاع از فرمالیسم نقدی بر کتاب رستاخیز کلمات: درس‌گفتارهایی دربارۀ نظریۀ ادبی صورت‌گرایان روس

Abstract

<span lang="FA">برخلاف سنت استادانی چون فروزان</span><span lang="FA">‌</span><span lang="FA">فر، همایی، زرین</span><span lang="FA">‌</span><span lang="FA">کوب، و ...، که عمدتاً به زندگی و اندیشۀ نویسنده/ شاعر می‌‌پرداختند، برخی از آثار شفیعی کدکنی خاص و متفاوت با این سنت است؛ چراکه جدای از محتوا و درون</span><span lang="FA">‌</span><span lang="FA">مایه به مسئلۀ فرم و شکل آثار ادبی نیز توجه داشته، گاه کتاب (<em>موسیقی شعر</em>) یا مقالاتی کاملاً شکل‌‌مدارانه (فرمالیستی) نوشته‌‌اند. <em>رستاخیز کلمات: درس‌‌گفتارهایی دربارۀ نظریۀ ادبی صورت</em></span><em><span lang="FA">‌</span></em><em><span lang="FA">گرایان روس</span></em><span lang="FA"> در این میان فرمالیستی‌‌ترین اثر ایشان است که در آن نه</span><span lang="FA">‌</span><span lang="FA">تنها به معرفی فرمالیسم (تاریخچه، آموزه‌‌ها، و شخصیت‌‌های تأثیرگذار آن) پرداخته شده است، بلکه برخی از مقالات ایشان، که با الهام</span><span lang="FA">‌</span><span lang="FA">گیری از آرای آن</span><span lang="FA">‌</span><span lang="FA">ها نوشته شده‌اند، نیز در آن گنجانده شده است. با تمام محاسنی که این کتاب (همانند تمام آثار شفیعی کدکنی) دارد، انتقاداتی نیز می‌‌توان بر آن وارد ساخت. اصلی‌‌ترین این انتقادات عبارت</span><span lang="FA">‌</span><span lang="FA">اند از: 1. بیان ناقص (و شاید هم نادرست) زمینه/ زمینه‌های پیدایش فرمالیسم روسی، 2. فقدان انسجام نظریه‌‌های ارائه‌شده ازسوی نویسندۀ کتاب، 3. وجود برخی گزاره‌‌های ابطال‌‌ناپذیر و غیر‌‌علمی در کتاب، 4. و درنهایت گنجاندن فصل‌‌هایی مانند «تکامل موتیف کوزه‌‌گر در شعر خیام» که با فضای فرمالیستی کتاب <em>رستاخیز کلمات</em> تناسبی ندارند.</span>