ارائه الگوی خودانضباطی با نگرش به منابع اسلامی

Abstract

به منظور تحقق اهداف و انتظارات سازمان، وظایف متعدد و متنوعی برای مدیران سازمان نظر گرفته شده که شاید یکی از مهمترین آن‌ها موضوع کنترل باشد. خودکنترلی و خودانضباطی از مهمترین ابزارها برای نیل به اهداف سازمانی (کارایی و اثربخشی) و نیز اهداف فردی و الهی در ابعاد معنوی است. در عصر حاضر سازمان ها می کوشند تا از راه‌های گوناگون خودانضباطی را در کارکنان خود تحقق بخشند و یا آن را تقویت کنند. فکرش را بکنید اگر افراد سازمان خود کنترل و خودمنضبط باشند، کار مدیریت تا چه حد آسان خواهد شد. در چنین حالتی، بدون حضور مقام مافوق کارکنان هم بدون ترس از عواقب کنترل، وظایف خویش را به نحو مطلوب انجام خواهند داد. اما آیا چنین وضعیتی عملی است؟ قطعاً جواب مثبت است. بیدارکــردن وجدان فردی، تقویت و فرهنگ‌سازی و رشد آگاهی‌های افراد از عوامل مهمی هستند که به تحقق خودانضباطی سرعت می بخشند. از جمله مبانی نظری راجع به خودانضباطی، که امروزه توسعه زیادی یافته و بر آن تأکید می‌گردد؛ این است که در " فرآیند کنترل سازمانی " محور اصلی باید "خودکنترلی" باشد. در همین جهت در این مقاله با روش کتابخانه ای و مطالعه اسناد تاریخی و علمی مرتبط با موضوع، سطوح مختلف در فرآیند کنترل، منابع گوناگونی که بر فعالیت‌های کنترلی نظارت می‌کنند و همچنین متغیرهای اقتضایی متناسب با منابع کنترل، مورد بررسی قرار گرفته و تلاش گردیده است که بر ضرورت وجود دیدگاهی جامع نسبت به خودانضباطی و خودکنترلی در سازمان تأکید نماید؛ دیدگاهی که بر مبنای آن, به همان میزان که مکانیزم‌های کنترل بیرونی مورد توجه قرار می‌گیرند, بر کنترل درونی و یا خودانضباطی معنوی و تناسب و هماهنگی بین این دو نوع در هر موقعیت خاص، هم تأکید می‌گردد. لذا در این مقاله، ضمن بیان اهمیت و هدف کنترل و خودکنترلی در راستای ایجاد فرهنگ خودانضباطی، این مفهوم از دیدگاه فرهنگ اسلامی بررسی و در پایان الگوی سیستمی خودانضباطی بر اساس ارزش‌های اسلامی ارائه می‌گردد.