بی‌‌ثباتی‎های غرب‎آسیا (خاورمیانه): بازیگران منطقه‎ای و یاریگران فرامنطقه‎ای

Abstract

تحولات غرب‎آسیا (خاورمیانه) سبب درگیر شدن بازیگران متنوع و متفاوت دولتی و غیردولتی شده است. این بازیگران، با اهداف، مواضع، ایدئولوژی و رفتار متفاوت و حتی متضاد سبب تداوم بحران در منطقه شده‎اند. بازیگران غیردولتی از گروه‎های اسلام‎گرا تا جریانات تروریستی- تکفیری از یک سو و کنشگران دولتی منطقه‎ای و فرامنطقه‎ای از سوی دیگر، در تلاش‎اند کشاکش قدرت را به سود خود به پایان رسانند. در این بین، آنچه ذهن تحلیل‎گر سیاسی را به خود مشغول می‎کند، این موضوع است که با توجه به منافع و خواست‎های متباین کنشگران، چه چشم‎اندازی برای صلح و ثبات منطقه‎ای وجود دارد؟ در این روند، شناخت اهداف و کنشگری بازیگران مختلف به‎عنوان متغیر اصلی تأثیرگذار بر بی‎ثباتی‎های جاری منطقه و تحلیل چشم‎انداز ثبات و صلح در غرب‎آسیا به منزله‎ی متغیر وابسته اهمیت دارد. این مقاله با استفاده از نظریه‎ی جنگ و صلح منطقه‎ای استدلال می‎کند که گرچه قدرت‎های بزرگ فرامنطقه‎ای، نقش و اثرگذاری قابل‎توجهی در مناطق بحرانی غرب‎آسیا دارند، ولی ریشه‎ها و بسترهای خشونت و تنش، در اصل منطقه‎ای هستند؛ بنابراین،، جلوگیری از جنگ گرم و حاکم ساختن صلح گرم در غرب‎آسیا، به صرف فعالیت و اراده‎ی بازیگران فرامنطقه‎ای میسر نیست و نقش بازیگران فرامنطقه‎ای حداکثر در قالب ایجاد جنگ سرد و یا صلح سرد تأثیرگذار است. علاوه بر این، با توجه به کشمکش‏های موجود بین قدرت‎های منطقه‏ای، تبدیل جنگ سرد منطقه‎ای به صلح سرد نیز با دشواری روبروست.