بررسی اهداف و زمینه‏های شکل‏گیری اتحاد ترکیه و رژیم صهیونیستی در دهه‏ی 90 و تحولات بعد از آن

Abstract

انعقاد پیمان امنیتی- نظامی ترکیه و اسرائیل در فوریه‏ی 1996 نقطه‏ی عطفی در همکاری‏های راهبردی دو کشور محسوب می‏شود. مفاد مندرج در این پیمان برای ترکیه قائل به اهداف سیاسی- اقتصادی و برای اسرائیل قائل به اهداف سیاسی- امنیتی است. از عوامل تکوین اتحاد ترکیه و اسرائیل، تبعات فروپاشی شوروی و اِعمال برتری‏جویی و نفوذ در آسیای مرکزی و قفقاز می‏باشد. در این راستا ترکیه در صدد برآمد تا با ایجاد جبهه‏ی تُرک در منطقه و تقویت همگرایی بین جمهوری‏های تُرک زبان منطقه، پا جا پای روسیه بگذارد، ولی از آنجا که این کشور با مشکلات ساختاری و محدودیت‏های اساسی مواجه بود، با سیاست‏های اسرائیل در منطقه که دارای پتانسیل‏های بالایی در فناوری کشاورزی، صنعتی و نظامی می‏باشد، همسو شده و حضور آن کشور را در منطقه مکمل فعالیت‏های خود قلمداد نمود. در نتیجه این دو کشور به سمت همکاری‏های گسترده‏ی نظامی، سیاسی و اقتصادی حرکت کردند و به جهت منافع مشترکی که در خصوص نفوذ در منطقه و مقابله با منافع قدرت‏های رقیب از جمله ایران و روسیه دارا بودند، به اتحاد با یکدیگر مبادرت ورزیدند. باوجود این، با روی کار آمدن حزب اسلام‏گرای عدالت و توسعه در سال 2002، روند این روابط نسبت به دو دهه‏ی اخیر تغییر مهمی داشته و آن اینکه، مسأله‏ی فلسطین در شکل‏دهی روابط ترکیه و رژیم صهیونیستی نقشی اساسی یافته است. اولین نشانه‏ی تنش در روابط دو کشور، در ناخشنودی ترکیه از اسرائیل پس از تجاوز این رژیم به نوار غزه در ژانویه سال 2009 در اجلاس جهانی داووس نمودار شد. در ادامه اقدام رژیم صهیونیستی در حمله به کشتی حامل کمک‏های مردمی به غزه، باعث بزرگ‏ترین اختلاف و تنش در روابط این رژیم با ترکیه در ماه‏های اخیر شده و حتی خوشبین‏ترین تحلیلگران را به این نتیجه رسانیده که روابط دو طرف چشم‏انداز چندان روشنی ندارد.