راهبردهای دفاعی جمهوری اسلامی ایران باتأکیدبر نقش عوامل ژئوپلیتیکی جهت ارتقای امنیت و توسعه پایدار مناطق مرزی شمال شرق کشور

Abstract

<strong>منطقه شمال ‌شرق کشور که هم‌مرز با کشورهای افغانستان و ترکمنستان است، ازمنظر ژئوپلیتیک و مسائل دفاعی ـ امنیتی به‌عنوان یک منطقه حساس محسوب می‌گردد، به‌طوری‌که مقام معظم رهبری حضرت امام خامنه‌ای(مد ظله‌العالی) برقراری امنیت و تقویت آمادگی نظامی مرزهای شمال‌ شرق کشور را به‌طورویژه مورد تأکید قرار داده‌اند. لیکن با وجود حساسیت ویژه مناطق مرزی شمال ‌شرق کشور، این حوزه ازمنظر مطالعات ژئوپلیتیکی و راهبردی مورد توجه کافی قرار نگرفته که این امر موجب ازدست‌رفتن بسیاری از فرصت‌ها و افزایش و نزدیکی تهدیدات علیه منافع ملی کشور در این حوزه شده است. لذا تحقیق حاضر می‌کوشد که حوزه مرزی شمال ‌شرق کشور را ازمنظر ژئوپلیتیک و راهبردهای دفاعی مورد بررسی قرار دهد. هدف پژوهش حاضر، ارائه راهبردهای دفاعی ج.ا.ایران باتأکیدبر نقش عوامل ژئوپلیتیک جهت ارتقای امنیت و توسعه پایدار مناطق مرزی شمال شرق کشور است. این پژوهش ازلحاظ نوع تحقیق، کاربردی ـ توسعه‌ای است که به روش توصیفی ـ تحلیلی با رویکرد کمی انجام پذیرفته است. به‌منظور رسیدن به هدف تحقیق ازطریق پرسشنامه و به روش نمونه‌گیری تمام‌شمار از نقطه‌نظرات 60 نفر از خبرگان لشکری و کشوری و صاحب‌نظران در حوزه جغرافیای سیاسی، به‌ویژه ژئوپلیتیک (جغراسیاسی) و راهبرد دفاعی در سطح نیروهای مسلح و منطقه شمال شرق کشور استفاده شد. داده‌های جمع‌آوری‌شده با استفاده از روش‌های آماری توصیفی، استنباطی و تکنیک تحلیل سوآت مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت تا برای سؤالات پژوهش پاسخ </strong><strong>مناسبی ارائه شود. درنهایت، 45 عامل ژئوپلیتیکی مؤثر بر تدوین راهبردهای دفاعی جمهوری اسلامی ایران در مناطق مرزی شمال شرق کشور شناسایی شد که درقالب عوامل چهارگانه قوت، ضعف، فرصت و تهدید (8 عامل قوت و 11 عامل ضعف، 9 عامل فرصت، 17 عامل تهدید) برشماری شدند. سپس با استفاده از ماتریس‌های ارزیابی عوامل داخلی و خارجی، موقعیت راهبردی کشور در مناطق مرزی شمال شرق در موقعیت تدافعی شناسایی شد. پس از تعیین موقعیت راهبردی و تحلیل شکاف بین وضع موجود و وضع مطلوب با استفاده از تخصیص منابع تعیین‌شده (اوزان چهارگانه محیط داخل و خارج) براساس اهداف بیان‌شده و به‌منظور رسیدن به وضع مطلوب، 7 راهبرد دفاعی ج.ا.ایران در مناطق مرزی شمال شرق کشور باتأکیدبر نقش عوامل ژئوپلیتیک با استفاده از عوامل برترساز (قوت‌ها و فرصت‌ها) به‌منظور رفع ضعف‌ها و پاسخ به تهدیدات، تدوین شد. </strong>