ارزیابی کارایی زیست‌محیطی شرکت‌های برق منطقه‌ای: مقایسه مدل‌های شعاعی و غیرشعاعی

Abstract

در این مطالعه با بهره‌گیری از الگوی ناپارامتریک تحلیل پوششی داده‌ها (DEA) کارایی زیست‌محیطی 16 شرکت برق منطقه‌­ای کشور در بازه زمانی 1389-1393محاسبه شده است. بر خلاف مدل­‌های سابق کارایی که بیشتر بر مدل­‌های شعاعی تمرکز داشته­‌اند در این تحقیق ضمن معرفی چند مدل غیرشعاعی (شامل مازاد‌مبنا، تابع فاصله جهت­‌دار بر مبنای مازادها و بُرد تنظیم شده) و مقایسه روش آن­ها با مدل­‌های شعاعی (شامل CCR و تابع فاصله جهت­‌دار)، محاسبه کارایی شرکت­‌های برق منطقه‌­ای با این دو الگو انجام شده و نتایج مدل­‌های شعاعی و غیرشعاعی با هم مقایسه شد‌‌ه‌­اند. همچنین در این تحقیق علاوه بر این که ستاند‌ه‌­ها به دو گروه مطلوب (تولید برق) و نامطلوب (انتشار کربن دی‌اکسید) تقسیم شد‌ه‌­اند، نهاد‌ه‌­ها نیز به دو گروه انرژی و غیرانرژی تفکیک شده‌اند. نتایج نشان می‌دهد که در بین شرکت­‌های برق منطقه­‌ای شرکت­‌های برق منطقه­‌ای کرمان و خوزستان بالاترین کارایی و شرکت­‌های برق منطقه‌­ای فارس و سیستان و بلوچستان پایین ترین کارایی را دارند. همچنین نتایج آزمون­‌های آماری با استفاده از رتبه کارایی شرکت­‌ها نشانگر دو مفهوم اقتصادی است، اول این که تغییر مهمی در کارایی و عملکرد صنعت برق ایران بین سال­‌های 1389 تا 1393 اتفاق نیفتاده است؛ دوم این که بعد از آزادسازی قیمت حامل­‌های انرژی استراتژی­‌ها و رویکردهای متفاوتی توسط شرکت­‌های برق منطقه­‌ای اتخاذ شده است.