تقابل «خودآگاهی» با «ناخودآگاهی» در نمایشنامه‌ی «مجلس قربانی سنمّار» بهرام بیضایی

Abstract

در روانشناسی تحلیلی یونگ، روان، به خود آگاه و ناخودآگاه تقسیم می‌شود. خودآگاهی، بخشی از روان است که فرد، بواسطه‌ی آن، با جهان بیرون تعامل می‌کند و ارتباط برقرار می‌سازد؛ و ناخودآگاهی، که به «فردی» و «جمعی» تقسیم می‌شود، بخش دیگر و البته ژرف‌ترِ روان است که برای فرد، ناشناخته و سرشار از نیروهای خلّاق و مهیب است. «فردیت» یا «تفرّد» که در روانشناسی تحلیلی یونگ، مساوی است با «خودشناسی» و «تکامل روانی»، آنگاه برای فرد حاصل می شود که «خود آگاهی» با عناصر ناشناخته‌ی «ناخودآگاهی» روبرو شود و در فرجام، میان آن دو، سازش و آشتی برقرار گردد. «مجلس قربانی سنمّار» یکی از نمایشنامه‌هایی است که در آن، خودآگاهی (که در شخصیت نعمان بن منذر نمادینه شده است) با ناخودآگاهی (که در شخصیت سنمار نمادینه گردیده) روبرو می‌شود، ولی توفیق شناخت و یکپارچگی با آن را نمی‌یابد و این امر سبب می‌گردد تا « تفرّدی » صورت نپذیرد و «خودشناسی‌ای» شکل نگیرد.