عوامل مؤثر در سیلاب حوضه‌ آبخیز اصفهان – سیرجان به روش تحلیل عاملی

Abstract

چکیده کنترل و کاهش تأثیرات مخرب سیل، با تکیه بر شناسایی عوامل دخیل در بروز و تشدید آن، با هدف تخفیف شدت و بزرگی دبی‌های سیلابی از اصول مهم مدیریت منابع آب و خاک است. بر این اساس، شناسایی و تعیین مهمترین عوامل و پارامترهای تأثیرگذار در ایجاد و تشدید دبی‌های سیلابی در حوضه آبخیز اصفهان – سیرجان واقع در بخش مرکزی ایران (با مساحت 99300 کیلومتر مربع) و با استفاده از آمار بازسازی شده دبی‌های مربوط به 14 ایستگاه هیدرومتری موجود در این حوضه، با بهره‌گیری از تکنیک آماری تجزیه و تحلیل عاملی مد نظر قرار گرفت. در این مطالعه، عوامل مؤثر در سیلاب شامل ویژگی‌های مربوط به توپوگرافی، آب و هوا، هیدرولوژی، خاک، زمین‌شناسی، پوشش گیاهی و کاربری اراضی زیرحوضه‌های منتهی به ایستگاه‌های هیدرومتری تعیین و محاسبه گردید. نتایج حاصل از انجام تحلیل عاملی نشان داد که عوامل زمان تمرکز با وزن 9/37 درصد، شیب سطح حوضه با 29 درصد و تراکم زهکشی آبراهه‌های درجه 1 با وزن 6/24 درصد، دارای بیشترین تأثیر در ایجاد و یا تشدید دبی‌های سیلابی در منطقه مورد مطالعه است. بنابراین، در راستای مدیریت و حفاظت منابع آب و خاک حوضه‌های آبخیز، لزوم بررسی و ارایه راهکارهای علمی و اجرایی به منظور کاهش تأثیرات منفی این عوامل در پدیده سیلاب در هر یک از زیرحوضه‌های مورد مطالعه ضروری است.