تحلیل دیدگاه‏‏‏ها و مبانی آیت الله معرفت در کاربرد، دامنه و اعتبارسنجی روایات تفسیری / زهرا اخوان صراف

Abstract

آن‏ها که فی‌الجمله حجیت و کارآمدی روایات را در تفسیر باور دارند، برای دست‏‏‏یافتن به احادیث معتبر تفسیری دیدگاه‏‏‏های گوناگونی دارند که به مبانی آن‏ها برمی‏‏‏گردد. آیت‏‏‏الله‏‏‏ معرف، قرآن‏‏‏‏‏‏پژوه برجسته این عرصه، در عناوین مختلف این باب دیدگاه‏‏‏هایی ویژه دارد. افزون بر اصل کارآمدی احادیث معصومان : در تفسیر و دلایل آن، این‏که در چه نوع موضوعاتی تفسیر با حدیث اعتبار دارد، یا سنخ آگاهی حاصل از تفسیر مأثور چیست، چه حدیثی، حدیث تفسیری محسوب است، احادیث چه بخشی از آیات را تفسیر کرده‏‏‏اند، حاملان روایات تفسیری چه کسانی هستند و از همه مهم‏تر این‏که راه نقد و پالایش حدیث تفسیری چیست، وجوه متعددی است که در این حوزه از آثار آن بزرگوار قابل برداشت است. نوشتار حاضر با جست‏وجو در آثار مکتوب و استقصای آثار شفاهی ایشان در حوزه علوم قرآن و تفسیر، به تبیین، تحلیل، مبنایابی و بررسی آن‏ها می‏‏‏پردازد و اهم نتایجی که آشکار می‌کند، عبارت است از این‏که آن مرحوم، برای حدیث تفسیری کاشفیت ذاتی قایل است و کارآمدی آن را منحصر به اموری نمی‏‏‏داند که اثر فقهی داشته باشد، بلکه معتقد است تمام قرآن توسط معصومان : تفسیر شده‌است و تمام احادیث معصومان به نوعی تفسیر قرآن است، حاملان تفسیر مأثور اعم از معصومان هستند و نقل دانشمندان صحابه و بزرگان تابعین هم در این باب معتبر است، به دلیل آسیب‏‏‏های خاص روایات تفسیری، نقد و تمحیص آن‏ها اهمیت ویژه دارد، نقد سندی این احادیث اهمیت درجه دوم دارد و در درجه اول نقد متن سودمند است، معیار اعتباری که نقد متن عرضه می‏‏‏کند عرضه به حجت عقول و محکمات کتاب و سنت است که حدیثی را کارآمد می‏‏‏کند که ابهام‏‏‏زا و معرفت‏‏‏افزا باشد.